🤔 Co to jest buy-out?

• Buy-out to nieetyczny wykup pełni praw autorskich przez podmioty korzystające z pracy twórców. Praktykują to m.in. serwisy VoD, stacje telewizyjne i radiowe oraz producenci gier.
• Kompozytorom i kompozytorkom, autorkom i autorom piosenek, scenarzystom i scenarzystkom, tłumaczom, tłumaczkom, a także innym twórcom i twórczyniom podsuwa się do podpisu umowę o zaakceptowanie pełnego wykupu praw autorskich za jednorazową opłatą i zrzeczenie się przychodów z eksploatacji. To oznacza brak tantiem dla twórców i twórczyń oraz ich spadkobierców.
• Ten problem dotyka twórców i twórczynie na całym świecie.

🧐 Dlaczego umowy wykupu są groźne i szkodliwe dla twórców?

• Ponieważ twórcy najczęściej nie są świadomi, jak negatywne konsekwencje na ich karierę i przyszłość ma podpisywanie buy-outu.
• Propozycja jednorazowej zapłaty w zamian za zrzeczenie się tantiem może wydawać się korzystna. W rzeczywistości się nie opłaca.
• Umowy typu buy-out zaczęły być szczególnie często praktykowane podczas pandemii COVID-19, kiedy twórcom i twórczyniom wydawało się, że są w sytuacji bez wyjścia i muszą się zgodzić na gorsze warunki.

 Tantiemy vs. buy-out – jakie są różnice?

👉 Czym są tantiemy?

• To wynagrodzenia twórcy za korzystanie z jego utworów – udział w ich sukcesie komercyjnym.
• Twórca zarabia wtedy, gdy inni korzystają z jego utworów.
• Twórca ma prawo do tantiem do końca życia, a jego spadkobiercy 70 lat po jego śmierci.
• Im bardziej popularny jest utwór (piosenka, sztuka, tłumaczenie, serial, film itp.), tym więcej pieniędzy przyniesie autorom oraz ich spadkobiercom.
  O ile nie zrzekli się prawa do tantiem.

👉 Czym są buy-out'y?

• Przez podpisanie buy-outu twórca lub twórczyni pozbawia się możliwości uzyskiwania przychodów w przyszłości. Jednorazowe wynagrodzenie może okazać się całkowicie nieadekwatne do skali sukcesu komercyjnego dzieła.
• Platformy mające swoje siedziby w USA często narzucają europejskim twórcom umowy typu buy-out i work for hire, które podlegają tylko tamtejszemu prawu. Pierwsze z nich zakładają pełny wykup praw autorskich. Drugie zaś – będące czymś w rodzaju naszych umów o dzieło – pozbawiają twórcę autorstwa stworzonego przez niego utworu; na podstawie takiego porozumienia pierwotnym autorem staje się podmiot zamawiający, czyli na przykład platforma VOD.
• Twórca traci możliwość decydowania o zezwalaniu na korzystanie lub zabranianiu korzystania z utworu, co jest podstawowym uprawnieniem autorów. Traci też kontrolę nad tym, jak jego utwór będzie wykorzystywany, a nawet czy będzie oznaczany jako jego twórczość. Nie posiada ani praw majątkowych, ani osobistych.

💬 Dlaczego wykup praw autorskich staje się coraz bardziej powszechny?

• Optymalizacja kosztów 💸
  Wykup praw autorskich poprzez buy-outy jest coraz bardziej atrakcyjny dla nadawców, producentów i dużych podmiotów cyfrowych. Pozwala im to na optymalizację kosztów i tani dostęp do wysokiej jakości twórczości.
• Rozwój VOD 🎬
  Muzyka i ścieżki dźwiękowe tworzone przez autorów tekstów i kompozytorów odgrywają ogromną rolę w sukcesie platform VOD. W wielu przypadkach platformy cyfrowe są nie tylko dystrybutorami utworów, ale są również ich producentami. Oznacza to, że ich siła przetargowa w stosunku do twórców jest bardzo duża.
• Narzucanie prawa z USA 🇺🇸
  Platformy streamingowe wykorzystują różnice w prawach poszczególnych krajów. Stosują przepisy obowiązujące w USA poza granicami tego kraju, aby uniknąć lokalnych przepisów, które mogą chronić twórców przed wykupem. W ten sposób mogą również obejść krajowe stowarzyszenia autorów. Ma to na celu uniknięcie płacenia tantiem twórcom.
  W samych Stanach Zjednoczonych platformy nie są zwolnione z płacenia tantiem – wypłacają je za pośrednictwem związków twórców i artystów wykonawców – tzw. gildii. Jednak tantiemy te są niezwykle niskie, co jest jednym z powodów strajków m.in. scenarzystów i aktorów. Jednocześnie platformy lobbują, żeby prawa do wynagrodzenia za eksploatację utworów nie wprowadzać w innych krajach.
• Świat po COVID-19 🌍
  Nowe produkcje telewizyjne i filmowe mocno wyhamowały w okresie pandemii. Kryzys branży kreatywnej zmuszał twórców do godzenia się na warunki, na które nie zgodziliby się przed pandemią.

✅ Jak rozpoznać klauzule buy-out w umowach?

• Umowy typu buy-out zawierają zwykle klauzule wykupu i zrzeczenia się przyszłych przychodów lub odniesienia do tzw. pracy na zlecenie.
• W konsekwencji zapisy te przenoszą wszystkie prawa do dzieła twórczego w zamian za jednorazową zapłatę.
• W zamian twórcy zrzekają się pełnej kontroli nad swoim dziełem i zrzekają się prawa do jakichkolwiek przyszłych dochodów z tego tytułu.

👇 Poniżej pokazujemy typowy przykład klauzuli wykupu w umowie anglojęzycznej:

Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej skontaktuj się z nami. 📩

🌍 Jakie rozwiązania prawne chronią twórczynie i twórców przed buy-out'ami na świecie?

USA

• W Stanach Zjednoczonych 🇺🇸 wykup praw autorskich działa inaczej niż w innych regionach świata, np. w Europie.
• Zgodnie z prawem amerykańskim, wykup może pojawić się w umowach oznaczonych jako "Work Made for Hire", które zgodnie z tamtejszym prawem stanowią, że to pracodawca jest autorem utworu i jest automatycznie uprawniony do wszystkich praw autorskich do wyprodukowanego dzieła.
• W świecie streamingu takie rozwiązanie prawne jest skrajnie niekorzystne dla autorów i kompozytorów.
• Tradycyjne umowy "Work Made for Hire" w przemyśle audiowizualnym dawały twórcom prawo do otrzymywania tantiem za wykonanie utworu. Jednak niestety nowy model umów buy-out usuwa tę opcję i pozbawia autorów tego tradycyjnego modelu rozliczeń.
• W Stanach Zjednoczonych platformy nie są zwolnione z płacenia tantiem – wypłacają je za pośrednictwem związków twórców i artystów wykonawców – tzw. gildii. Jednak tantiemy te są niskie, co jest jednym z powodów strajków m.in. scenarzystów i aktorów. Jednocześnie platformy lobbują, żeby prawa do wynagrodzenia za eksploatację utworów nie wprowadzać w innych krajach.

Europa

• Prawo obowiązujące w Europie zazwyczaj chroni twórców lepiej niż w innych regionach świata.
• W kilku krajach Unii Europejskiej 🇪🇺 umowy wykupu są ograniczone dzięki przepisom, które wymagają godziwego wynagrodzenia za korzystanie z utworów. 
• Przykłady tego rodzaju przepisów można znaleźć we Włoszech 🇮🇹 i Hiszpanii 🇪🇸.
• Niemcy 🇩🇪 i Holandia 🇳🇱 wprowadziły przepisy korzystne dla twórców, które stanowią nadrzędną i obowiązkową zasadę całkowicie zakazującą lub ograniczającą stosowanie umów wykupu praw autorskich.
• Najbardziej korzystne dla twórców rozwiązania przyjęła Francja 🇫🇷. W tym kraju umowy regulujące pracę kompozytorów muszą być oparte na prawie francuskim.

Ameryka Łacińska

• W Ameryce Łacińskiej obowiązują rozwiązania prawne, które wspierają twórców w zakresie walki z buy-out'ami.
• Grupa krajów, w tym Nikaragua 🇳🇮, Chile 🇨🇱, Kolumbia 🇨🇴, Ekwador 🇪🇨, Panama 🇵🇦, Meksyk 🇲🇽 i Urugwaj 🇺🇾, ma ustawodawstwo, które gwarantuje twórcom niezbywalne prawo do wynagrodzenia w przypadku, jeśli w umowach są zapisy dotyczące przeniesienia praw na producenta.

Azja-Pacyfik

• W regionie Azji i Pacyfiku niewiele terytoriów posiada przepisy regulujące nieuczciwe warunki umów buy-out.
• Jednakże prowadzone są tam badania mające na celu poznanie stanu faktycznego praw twórców oraz wypracowanie rekomendacji dot. koniecznych zmian.

🛟 Gdzie twórcy mogą szukać pomocy w zakresie umów buy-out?

• Najlepszym miejscem do znalezienia pomocy w zakresie umów buy-out są stowarzyszenia autorów i organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, takie jak ZAiKS.
• Naszym zadaniem jest dbanie o interesy twórców, ochrona ich praw i negocjowanie najlepszych możliwych warunków dotyczących eksploatacji ich utworów.
• Jeśli potrzebujesz pomocy z buy-out'em, skontaktuj się z nami.