Prawa autorskie i tantiemy
Najważniejsze informacje
Czym są prawa autorskie
Prawa autorskie przysługują twórcom utworu. Stanowią ogół praw do utworu, w tym prawo do decydowania o sposobie korzystania z utworu i czerpania z niego korzyści.
Twórcą jest każdy, kto stworzył utwór. Nie trzeba mieć wykształcenia artystycznego ani przynależeć do związków twórczych. Jest się twórcą, jeśli stworzyło się utwór. Po prostu.
Utwór jest dziełem człowieka. Może mieć dowolną formę, musi jednak odróżniać się od innych utworów. Nie ma znaczenia, czy autor to dorosły czy dziecko, czy utwór powstał świadomie czy też stało się to przypadkowo.
Prawa autorskie chronią tylko te utwory, które w jakikolwiek sposób mogą być odebrane przez inne osoby niż sam twórca. Za utwory nie uważa się samych pomysłów. Ochroną nie są objęte idee, odkrycia, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.
Prawna ochrona utworu przysługuje z samego faktu stworzenia utworu. Nie są potrzebne żadne dodatkowe formalności. Nie ma znaczenia wartość artystyczna, ekonomiczna czy społeczna utworu. Nie ma znaczenia, czy jest ukończony, czy też nie. Nie ma też znaczenia cel, dla którego utwór został stworzony – estetyczny, reklamowy, użytkowy, społeczny, polityczny.
Rodzaje praw autorskich
Prawa autorskie dzielą się na osobiste i majątkowe.
Autorskie prawa osobiste:
1. Autorstwo utworu.
2. Oznaczenie utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem.
3. Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu.
4. Prawo do integralności utworu oraz nadzór nad sposobem korzystania z niego przez innych.
Prawa osobiste są wieczne. Nigdy nie wygasają. Twórca nie może się ich zrzec ani nie można go ich pozbawić.
Autorskie prawa majątkowe:
1. Prawo do dysponowania utworem.
2. Prawo do wynagrodzenia za wykorzystanie utworu przez innych.
Prawa majątkowe możne sprzedać lub przekazać. Są one dziedziczne i wygasają po 70 latach od śmierci autora.
Prawa pokrewne:
Prawa pokrewne przysługują osobom i instytucjom, które nie są twórcami utworów, np. aktorom, wokalistom, muzykom, dyrygentom, wydawcom, producentom. ZAiKS nie zajmuje się tego rodzaju prawami.
Co i jak chroni ZAiKS
Twórca zarabia wtedy, gdy inni korzystają z jego utworów. W najróżniejszych miejscach i najrozmaitszych mediach. Autorom i autorkom trudno samodzielnie dowiadywać się o każdym przypadku użycia ich twórczości i dbać o należne im wynagrodzenie. Bez wsparcia organizacji zbiorowego zarządzania jest to praktycznie niewykonalne. Dlatego autorzy na całym świecie zrzeszają się w stowarzyszeniach, które zbierają dla nich tantiemy. A użytkownikom ułatwiają korzystanie z twórczości.
Aby zapewnić twórcom wynagrodzenie za ich pracę:
- Udzielamy w imieniu twórcy zgody na korzystanie z jego utworów. Nazywamy to udzielaniem licencji.
- Pobieramy wynagrodzenia autorskie od firm, instytucji i osób, które wykorzystują twórczość w swojej działalności. Nazywamy to inkasem.
- Zebrane w ten sposób tantiemy wypłacamy twórcom. Nazywamy to repartycją.
- Twórca lub wydawca muzyczny, który chce skorzystać z ochrony swoich dzieł podpisuje z ZAiKS-em umowę o współpracy i rejestruje swoje utwory w bazie ZAiKS-u.
Czym są tantiemy
Tantiemy to wynagrodzenie należne twórcom za wykorzystanie ich utworów, czyli wynagrodzenie za ich pracę.
Twórcy należy się wynagrodzenie za każde wykorzystanie jego utworu. Na przykład w różnych mediach i podczas rozmaitych imprez.
Tantiemy płacą osoby, firmy i organizacje, które wykorzystują utwory w swojej działalności.
Wysokość tantiem określa Komisja Prawa Autorskiego powoływana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Tantiemy są pobierane w postaci ryczałtu lub określonej części wpływów związanych z wykorzystaniem utworu
Prawo autorskie dopuszcza wykorzystanie utworów bez konieczności zapłaty na rzecz autora w ramach tzw. dozwolonego użytku.
Tantiemy należą się także spadkobiercom autora lub osobom i instytucjom, którym twórca sprzedał albo przekazał autorskie prawa majątkowe.
Czym jest repartycja
Repartycja to podział tantiem pomiędzy poszczególnych uprawnionych.
ZAiKS wypłaca tantiemy twórcom, z którymi ma podpisaną umowę o współpracy. Zarówno członkom ZAiKS-u, jak i twórcom, którzy nie są w naszym stowarzyszeniu, ale powierzyli nam w zarządzanie swoje autorskie prawa majątkowe. Dotyczy to również twórców zagranicznych, których reprezentujemy w Polsce na podstawie umów z organizacjami zbiorowego zarządzania na świecie.
ZAiKS wypłaca tantiemy również twórcom, którzy nie podpisali z nami umowy o zbiorowe zarządzanie i nie są członkami ZAiKS-u (na mocy Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
Konto autorskie
Uprawnieni, którym ZAiKS przekazuje tantiemy, mają swoje imienne konta autorskie, na których rejestrowane są wpływy i ich źródła. Każdy uprawniony ma wgląd do swojego konta autorskiego przez zaiks.online i może sprawdzić, ile zarobił na poszczególnych utworach.
Podatki
Przychody z tytułu praw autorskich podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym. W ustawowym terminie ZAiKS przesyła wszystkim uprawnionym, którym w danym roku podatkowym wypłacił tantiemy, informacje o wysokości dochodu i zaliczkach pobranych na poczet podatku.
Koszty i potrącenia
Wszystkie podejmowane przez ZAiKS działania (poszukiwanie nowych źródeł inkasa, negocjowanie, zawieranie i rozliczanie umów, dochodzenie roszczeń polubownie i na drodze sądowej, repartycja i wypłata tantiem, itp.) prowadzone są w taki sposób, by ich koszt był jak najniższy. Opłaty te są potrącane z wpływów inkasowych. Jeżeli w danym roku okaże się, że potrącone kwoty były wyższe niż faktycznie poniesione koszty, nadwyżka wraca do autorów w formie dodatkowej repartycji wynagrodzeń.
W ostatnich latach potrącenia na koszty sprawowanego przez ZAiKS zbiorowego zarządzania powierzonymi prawami wyniosły ok. 16,5 % wpływów, co odpowiada europejskiej średniej.
Z wpływów inkasowych ZAiKS potrąca także ok. 3,5% wpływów brutto, które zasilają Fundusz Społeczny.