Maciej Karpiński

Ceniony scenarzysta, dramaturg, prozaik, pedagog oraz krytyk literacki i teatralny. Człowiek filmu i teatru.

Urodził się w Warszawie 21 listopada 1950 roku. Absolwent historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. Literacką drogę rozpoczął od przygody ze Studenckim Teatrem Satyryków, gdzie w 1969 roku zadebiutował tekstami satyrycznymi. Był asystentem reżyserów Jerzego Markuszewskiego przy spektaklu Pustelnia Stanisława Horaka oraz Wojciecha Solarza przy Oku Jonasza Kofty.

Przełomową datą w karierze teatralnej był rok 1975, kiedy asystował Andrzejowi Wajdzie przy wystawieniu głośnej Sprawy Dantona Stanisławy Przybyszewskiej w Teatrze Powszechnym w Warszawie.

Jego pasją było kino. Współpracował z Andrzejem Wajdą, Agnieszką Holland, Feliksem Falkiem, Janem Kidawą-Błońskim. Debiutował jako scenarzysta Długiej nocy poślubnej, zasłynął też m.in. Pokojem z widokiem na morze, Kobietą samotną, Pierścionkiem z orłem w koronie. Z Mártą Mészáros stworzył Córy szczęścia, napisał też scenariusz Strajku, dramatu historycznego w reżyserii Volkera Schlöndorffa, luźno opartego na biografii Anny Walentynowicz. Ważne miejsce w jego scenariuszowym dorobku zajmuje nagrodzona Złotymi Lwami w Gdyni Różyczka w reżyserii Jana Kidawy-Błońskiego.

Współpraca z Andrzejem Wajdą to szczególny rozdział w jego życiu i karierze. Wajda był dla niego przyjacielem i duchowym przewodnikiem. W filmie i teatrze funkcjonowali jak Sherlock Holmes (Wajda) i Dr Watson (Karpiński). Wśród wspólnych literackich pasji była twórczość Fiodora Dostojewskiego. Karpiński był asystentem Wajdy, gdy ten w 1977 roku przygotowywał w Starym Teatrze w Krakowie Nastazję Filipowną, a potem sam zrealizował w Teatrze Północnym w 1990 spektakl Oskarżony Dymitr Karamazow na podstawie Braci Karamazow. Jego scenariusze oparte na powieściach Dostojewskiego pojawiały się na deskach scenicznych jeszcze kilkakrotnie. Maciej Karpiński asystował też Wajdzie przy realizacji głośnego Wieczernika Ernesta Brylla. Ten poetycki dramat opowiadający o apostołach po ukrzyżowaniu Chrystusa stał się ważnym wydarzeniem artystycznym i politycznym w czasie stanu wojennego. Sztukę, niedopuszczoną przez cenzurę do realizacji w teatrze, wystawili w 1985 roku w kościele na warszawskiej Żytniej – przyciągnęła tłumy widzów i zyskała polityczny wymiar. Korzystający z asystentury Karpińskiego Andrzej Wajda zrealizował też jego Małe kroki, wielkie kroki w Starym Teatrze w Krakowie.

Twórczość teatralna Karpińskiego nie ograniczała się tylko do scen dramatycznych. W Teatrze Muzycznym „Roma” w 2002 roku Krzysztof Zaleski przygotował widowisko muzyczne Cohen, do którego Karpiński nie tylko napisał scenariusz, ale i przełożył słynne utwory barda i poety. Napisał też zabawną komedię Otello umiera o polskim piekle i kulisach teatru. Premiera odbyła się w 2002 roku w Teatrze Wybrzeże.

Po powrocie z USA w 1987 roku zaangażował się w rozwój polskiej kinematografii. Był wiceprezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich, a w latach 2013–22 przewodniczył Kołu Scenarzystów Stowarzyszenia. W 1989 roku objął funkcję kierownika literackiego Studia Filmowego „Perspektywa”. Został też wykładowcą Studium Scenariuszowego PWSFTViT w Łodzi. Był założycielem i prezesem zarządu Gildii Polskich Scenarzystów Filmowych oraz wieloletnim dyrektorem Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. W latach 2005-2010 pełnił funkcję pełnomocnika dyrektora Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej ds. międzynarodowych. Od 2015 roku był członkiem zarządu Europejskiej Federacji Scenarzystów, a od 2019 – wiceprezydentem tej organizacji, zasiadał w Polskiej Akademii Filmowej i Europejskiej Akademii Filmowej.