Umowy kompozytorskie – co trzeba wiedzieć?

Kompozytor, który zawarł umowę zbiorowego zarządzania z ZAiKS-em, nie może zawierać umów licencyjnych na korzystanie ze swoich utworów. Nie powinien również przenosić autorskich praw majątkowych do poszczególnych utworów, gdyż ma to istotny wpływ na zarząd utworami kompozytora (§ 4 ust. 2 umowy o zbiorowe zarządzanie zawieranej z twórcą).

Podpisując umowę, kompozytor powierza autorskie prawa majątkowe ZAiKS-owi do całego swojego repertuaru: utworów już istniejących i utworów, które powstaną w przyszłości (w tym utworów – stworzonych na zamówienie).

ZAiKS ma wyłączne prawo licencjonowania utworów kompozytora na wszystkich polach eksploatacji na których działa, chyba że kompozytor wyłączył określone pola eksploatacji z zarządu ZAiKS-u.

Nowy utwór

Kompozytor, który zawarł umowę z ZAiKS może zawierać umowy i udzielać zgody (licencji) na wykonywanie praw zależnych i praw osobistych do utworu:

- udzielić zgody na pierwsze udostępnienie utworu publiczności,
- wyrazić zgodę na opracowanie utworu (skróty, przeróbki, modyfikacje),
- przenieść (na zamawiającego) prawo wykonywania praw zależnych do utworu (prawo do korzystania i rozporządzania, opracowania, modyfikacji utworu),
- upoważnić (zamawiającego) do wykonywania praw osobistych do utworu (nadzoru nad sposobem korzystania z utworu),
- wyrazić zgodę na połączenie utworu z innym utworem (np. utworem choreograficznym, z utworem audiowizualnym – synchronizacja),
- wyrazić zgodę na wykorzystanie utworu w reklamie.

Poniżej przedstawiamy wzór przykładowej umowy o dzieło regulującej zasady zamówienia u kompozytora nowego utworu (wraz ze wzorem rachunku do umowy):

W § 4 Umowy o dzieło zaproponowane są dwie wersje regulujące kwestię odbioru dzieła i zgłaszania poprawek. Pierwsza – bardziej restrykcyjna dla Zamawiającego (możliwość zgłoszenia tylko dwóch wersji poprawek), druga – zakłada możliwość zgłaszania nieograniczonej liczby poprawek.

§ 7 jest „opcjonalny”, ustala kwestię kar umownych.

Aranżacja, instrumentacja, orkiestracja

Aranżacja utworu to nadanie utworowi nowego obrazu dźwiękowego (może być to zmiana rytmu, harmonii, rozpisanie utworu muzycznego na inne niż przewidziane w oryginale instrumenty itd.).

Aranżacja nie jest opracowaniem utworu, więc autor aranżacji nie musi prosić o zgodę autora oryginału. Skoro nie ma nowego utworu – nie ma również autorskich praw do aranżacji. Umowa o dzieło na aranżację jest zatem umową, w której nie ma zapisów o prawach autorskich do dzieła. Podobnie jest z umową na instrumentację i orkiestrację utworu.

Autor aranżacji, instrumentacji i orkiestracji nie otrzyma  tantiem za korzystanie z jego dzieła.

Poniżej przykładowa umowa na aranżację/instrumentację/orkiestrację:

W § 3 Umowy o dzieło zaproponowane są dwie wersje regulujące kwestię odbioru dzieła i zgłaszania poprawek. Pierwsza – bardziej restrykcyjna dla zamawiającego (możliwość zgłoszenia tylko dwóch wersji poprawek) druga – zakłada możliwość zgłaszania nieograniczonej liczby poprawek.

Opracowanie

Opracowanie utworu to coś więcej niż aranżacja utworu. W tym przypadku kluczowe jest to, że utwór musi wynikać z dzieła pierwotnego, zawierać jego istotne elementy, ale musi też być jego twórczym rozwinięciem, poprzez zmianę jego charakteru (np. wariacje jazzowe na temat muzyki Bacha). Dzieło pierwotne jest niejako pretekstem do stworzenia nowego dzieła, jednak zależnego od utworu pierwotnego.

Aby dokonać twórczego opracowania i z niego korzystać potrzebna jest zgoda autora utworu pierwotnego (albo jego następców prawnych). Zgoda nie jest konieczna, jeżeli autorskie prawa majątkowe do utworu wygasły (upłynęło 70 lat od śmierci twórcy).

Poniżej wzór umowy na opracowanie:

W § 4 Umowy o dzieło zaproponowane są dwie wersje regulujące kwestię odbioru dzieła i zgłaszania poprawek. Pierwsza – bardziej restrykcyjna dla zamawiającego (możliwość zgłoszenia tylko dwóch wersji poprawek), druga – zakłada możliwość zgłaszania nieograniczonej liczby poprawek.

§ 7 jest „opcjonalny”, ustala kwestię kar umownych.

Zachęcamy także do zapoznania się z przewodnikiem po umowach kompozytorskich dostępnym tutaj: https://zaiks.org.pl/artykuly/2023/sierpien/maly-przewodnik-po-umowach-kompozytorskich