Czyste nośniki

9 stycznia 2024 roku z inicjatywy Stowarzyszenia Artystów Wykonawców SAWP odbyła się konferencja naukowa – Opłaty kompensujące skutki zwielokrotniania utworów dla twórców i artystów wykonawców w ramach własnego użytku osobistego w świetle nowych technologii. 

Podczas dyskusji prowadzonej przez prof. dr. hab. Jana Błeszyńskiego omawiano istotną dla twórców i artystów wykonawców kwestię opłat od czystych nośników, która nadal czeka na systemowe rozwiązanie, tak aby zagwarantowana przez prawo rekompensata za masowe korzystanie z twórczości w ramach dozwolonego użytku osobistego kompensowała skutki kopiowania utworów i artystycznych wykonań, biorąc pod uwagę rozwój techniki i obecnie wykorzystywanych w tym zakresie wielofunkcyjnych urządzeń, w szczególności smartfonów. 

Udział w konferencji, w charakterze panelistów, wzięli przedstawicie środowiska naukowego z kilku ośrodków (m.in. dr hab. Ksenia Kakareko, prof. UW, dr. hab. Adrian Niewęgłowski, prof. UMCS, dr hab. Grzegorz Tylec, prof. KUL, dr hab. Beata Giesen, prof. UŁ). Stowarzyszenie Autorów ZAiKS reprezentował w dyskusji panelowej Dyrektor Generalny Krzysztof Lewandowski. 

Punktem wyjścia rozważań uczestników konferencji była prezentacja najważniejszych tez precedensowego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie, wydanego w maju 2023 roku, w którym zasądzono od producenta urządzeń na rzecz Stowarzyszenia Artystów Wykonawców SAWP ponad pół miliona złotych tytułem zaległej opłaty od czystych nośników. Wyrok został wydany na tle obowiązującego stanu prawnego, w którym od lat funkcjonuje niezmienione Rozporządzenie Ministra Kultury z 2 czerwca 2003 roku w sprawie określenia kategorii urządzeń i nośników służących do utrwalania utworów oraz opłat od tych urządzeń i nośników z tytułu ich sprzedaży przez producentów i importerów, a którego aktualizacji bezskutecznie domagają się od lat środowiska artystyczne. Szereg działań w tym obszarze podejmowanych było i nadal jest przez ZAiKS. 

Dla twórców i artystów wykonawców najistotniejsze było rozstrzygnięcie przez Sąd Okręgowy kwestii dotyczącej pojęcia „innych urządzeń”, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zdaniem sądu wykładnia obowiązujących przepisów powinna uwzględniać dynamikę rozwoju techniki, w wyniku której pojawiają się nowe urządzenia, jakie mogą być wykorzystywane do masowego kopiowania utworów. Zaprezentowana przez Sąd Okręgowy interpretacja obowiązującego prawa pozwala na dochodzenie przez organizacje zbiorowego zarządzania zaległych opłat od czystych nośników od producentów i importerów urządzeń, także w okolicznościach, w których brak aktualizacji wykazów tych urządzeń przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego i w tym zakresie wyrok, choć jeszcze nieprawomocny, jest przełomowy. 

Na tle omawianego wyroku zaprezentowano różne stanowiska dotyczące rozwiązań prawnych. Z jednej strony wskazywano na możliwość dochodzenia opłat przed sądem i utrwalenia w t en s posób k orzystnej d la twórców interpretacji przepisów prawa autorskiego, z drugiej mówiono o koniecznej zmianie treści rozporządzenia. Zastanawiano się także nad nowelizacją prawa autorskiego tak, aby z przepisów ustawowych jednoznacznie wynikało, że katalog urządzeń jest otwarty i aby nie było konieczności prowadzenia żmudnych, wieloletnich procesów dla uzyskania tego rodzaju wykładni. Były także głosy, że dla skutecznego żądania opłat od producentów i importerów określonych urządzeń niezbędne jest enumeratywne wymienienie ich w w ykazie, w którym obecnie brak np. smartfonów. Dodatkowo przedstawiciele organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi oraz przedstawiciele stowarzyszeń twórców mówili o działaniach podejmowanych przez reprezentowane przez nich instytucje, zarówno wobec Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jak i przed krajowymi sądami powszechnymi oraz przed Komisją Europejską. 

Uczestnicy konferencji wskazywali na konieczność współpracy i kontynuowania działań zmierzających do uchwalenia odpowiednich przepisów, tak aby twórcy i artyści wykonawcy otrzymywali należną im zgodnie z prawem polskim i europejskim rekompensatę z tytułu zwielokrotniania utworów w ramach własnego użytku osobistego, co obecnie nie ma miejsca. 

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS było głównym partnerem wydarzenia.