Kolor powrócił

W 2020 roku Międzynarodowa Konfederacja Stowarzyszeń Autorów i Kompozytorów CISAC zaplanowała organizację Zgromadzenia Generalnego swoich członków w stolicy Meksyku, dla uczczenia 75-lecia organizacji SACM - Sociedad de Autores y Compositores de México. Jak w przypadku większości innych wydarzeń plany te pokrzyżowała pandemia. Przedstawiciele ozz-ów z całego świata, zrzeszonych w CISAC, musieli czekać kolejne trzy lata, aby w końcu spotkać się na żywo.

Kolor powrócił do świata CISAC-u w formie ludzkich i społecznych interakcji” – powitał uczestników Zgromadzenia prezydent CISAC-u Björn Ulvaeus, współzałożyciel i autor największych hitów ABBY. Kolorów na pewno nie zabrakło na poprzedzającej obrady kolacji w siedzibie SACM, gdzie w imponującej sali koncertowej im. Roberto Cantorala Narodowa Orkiestra Radia Meksykańskiego wykonała wybrane na tę okazję utwory Arturo Márqueza, wiceprezydenta CISAC-u, w tym utwór poświęcony laureatce pokojowej nagrody Nobla Malali Yousafzai, w którym orkiestrze towarzyszył chór dziecięcy w tradycyjnych strojach z różnych regionów Meksyku.

W agendzie Zgromadzenia Generalnego CISAC-u znalazły się najbardziej aktualne i angażujące środowiska kreatywne tematy takie jak: wzrost znaczenia streamingu i VOD przy jednoczesnym niewystarczającym poziomie wynagrodzeń z eksploatacji online czy fenomen generatywnego AI. W dyskusji nad tym ostatnim tematem pojawiły się postulaty traktowania wytworów AI jak utworów zależnych – do ich komercjalizacji konieczna byłaby zgoda twórców utworów, które zostały wykorzystane do ich powstania. Do tego niezbędna jest wiedza, czym dokładnie „uczone” jest AI. Przepisy o transparentności, które mogą zostać wprowadzone w uchwalanym właśnie przez legislatorów unijnych AI Act, mogą okazać się kluczowe dla powstrzymania firm dostarczających narzędzia AI przed bezkarnym żerowaniem na istniejącym już dorobku twórczym. Bez kreatywnych treści generatywne AI nie miałoby możliwości rozwoju. Ale ich masowe użycie zagraża zatrudnieniu w niektórych sektorach, takich jak muzyka ilustracyjna czy muzyka tła, a to w dłuższej perspektywie może jeszcze bardziej utrudnić utrzymanie się twórców ze swojej pracy i budowanie stabilnej kariery zwłaszcza tych młodszych, dopiero wkraczających na rynek. Tak też postrzega AI Björn Ulvaeus – jako porywacza języka, który jest systemem operacyjnym człowieka. I wzywa środowiska twórcze skupione w CISAC-u do walki o wypracowanie zasad użycia AI, zanim sztuczna inteligencja przestanie być tylko narzędziem, a będzie zdolna do samodzielnego generowania twórczości. Mamy jeszcze czas, ale kurczy się on coraz bardziej. Organizacje CISAC muszą znaleźć odpowiedź na te wyzwania, jednocześnie nie hamując postępu, jaki przyniesie ta technologia.

Przepisy o transparentności, które mogą zostać wprowadzone w uchwalanym właśnie przez legislatorów unijnych AI Act, mogą okazać się kluczowe dla powstrzymania firm dostarczających narzędzia AI przed bezkarnym żerowaniem na istniejącym już dorobku twórczym.

Szczególnie ważny z punktu widzenia ZAiKS-u był panel poświęcony pomocy udzielonej ukraińskim twórcom, w którym wziął udział wiceprezes ZAiKS-u Ferid Lakhdar. Zaraz po agresji Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 roku ZAiKS zaczął organizować pomoc doraźną – otwarto Dom Pracy Twórczej w Konstancinie dla uchodźców z Ukrainy, zapewniając tymczasowe schronienie dla ponad 100 osób. Równolegle podjęto działania dyplomatyczne, aby zmobilizować ozz-y zrzeszone w CISAC-u do wspólnej akcji pomocowej. Działania te okazały się niezwykle skuteczne. Na powołany przez CISAC specjalny fundusz Creators for Ukraine ponad 30 organizacji z całego świata wpłaciło łącznie 1,5 mln euro, z czego ZAiKS wniósł największy wkład w wysokości ponad 200 tys. euro. Zgromadzone środki zostały w większości przekazane bezpośrednio do organizacji ukraińskiej NGO UACRR na pomoc dla jej członków, a pozostała kwota podzielona na organizacje z krajów graniczących z Ukrainą na różne programy pomocowe. ZAiKS swój przydział ponad 400 tys. euro przeznaczył na pomoc dla 300 ukraińskich twórców i artystów przebywających w Polsce, wypłacając zaliczki w kwocie 1000 euro i przyznając 36 grantów do 4 tys. euro. Fundusz Creators for Ukraine był największym programem pomocowym skierowanym do ukraińskiego sektora kreatywnego. Międzynarodowa pomoc Ukrainie miała nie tylko finansowy wymiar. Dzięki odezwom ozz-ów ponad 400 tys. twórców z 50 krajów na świecie podpisało list skierowany do liderów światowych wzywający do pomocy ukraińskim artystom. Węgierska organizacja Artisjus i koreańska organizacja KOMCA zainicjowały projekty promocji ukraińskiej muzyki poprzez tworzenie playlist w serwisach streamingowych i generując w ten sposób wynagrodzenia dla ukraińskich twórców. Prezes NGO UACRR Valeriy Kharachyshyn, biorący udział w panelu, dziękował za przekazaną pomoc, podkreślając, że wsparcie kultury ukraińskiej jest też narzędziem walki z agresją rosyjską. Jego słowom towarzyszyły świadectwa kilkudziesięciu ukraińskich twórców, którzy albo biorą udział w walkach na froncie, albo starają się kontynuować swoją pracę w kraju i na emigracji. Wiceprezes Lakhdar podkreślał, że etap doraźnej pomocy się skończył, ale nadal można wspierać ukraińskich twórców poprzez projekty pomocowe, takie jak przygotowany przez Komisję Europejską w ramach programu Culture Moves Europe projekt rezydencji artystycznych. ZAiKS w ystąpił o dotację z tego programu na stworzenie długoterminowych
rezydencji połączonych ze wsparciem psychologicznym dla twórców ukraińskich. Jak podkreślił Björn Ulvaeus, walka Ukrainy to walka za nas wszystkich. Stąd imponująca jedność we wsparciu środowiska CISAC-u dla Ukraińców. Po panelu na Zgromadzeniu Generalnym kolejne organizacje zadeklarowały swój wkład do Funduszu Creators for Ukraine.

Zgromadzenie Generalne CISAC-u podjęło też decyzje o wyborze nowych wiceprzewodniczących CISAC-u, którymi zostali japoński malarz Kazuhiko Fukuoji i hiszpańska scenarzystka i reżyserka Ángeles González-Sinde Reig. Zaakceptowano też zmiany w strukturze CISAC-u, polegające między innymi na połączeniu Komitetu Prawnego i Komitetu Polityk Publicznych. Zmiany te są wynikiem kilkuletniego przeglądu funkcjonalnego struktury CISAC-u i obejmują również powołanie przez Zarząd CISAC-u grup repertuarowych, które będą wypracowywać standardy dla wszystkich poziomów działania ozz-ów – od licencjonowania, przez technologie i repartycję. Członkiem zarówno Komitetu Prawnego i Polityk Publicznych, jak i muzycznej grupy repertuarowej jest zastępca Dyrektora Generalnego ZAiKS-u, Karol Kościński. Podczas Zgromadzenia Generalnego przyjęto również istotną dla ozz-ów z Europy Wschodniej i Azji Środkowej rezolucję wzywającą organizację rosyjską RAO do powstrzymania się od interwencji w systemy zbiorowego zarządzania w tym regionie. Od wielu lat RAO, argumentując to koniecznością ochrony twórców rosyjskich, którzy są popularni w krajach byłego bloku wschodniego, stara się wpływać na rządy w Kazachstanie, Mołdawii czy Gruzji i utrudniać działania lokalnych ozz-ów lub nawet tworzy alternatywne dla nich organizacje. Taka ingerencja poza terytorium działania RAO jest dla środowiska CISAC-u nieakceptowalna. Spotkanie organizacji CISAC w stolicy Meksyku było też okazją dla ZAiKS-u do wzmocnienia i nawiązania nowych relacji, przede wszystkim z organizacjami z Ameryki Środkowej i Południowej. Wiceprezes Lakhdar i sekretarz Prezydium Zarządu Olga Krysiak spotkali się z gospodarzami Zgromadzenia – meksykańską organizacją SACM. Ta jedna z najstarszych i najbardziej licznych jeśli chodzi o liczbę członków organizacja w regionie ma imponujące osiągnięcia między innymi w inkasie z serwisów streamingowych. Dzięki podpisanemu w 2009 roku porozumieniu z organizacją Emmac, reprezentującą wydawców muzycznych, powstał cyfrowy one-stop-shop licencjonujący zarówno streamingowe serwisy muzyczne, jak i VoD. Udział przychodów z internetu w inkasie SACM wyniósł w 2021 roku 68,5% i pod tym względem na świecie wyprzedzają go jedynie ozz-y z Azji (Indonezja, Tajlandia, Indie, Wietnam, Hong Kong i Filipiny). Przedstawiciele ZAiKS-u i dyrektor SACM Roberto Cantoral Zucchi wymienili też doświadczenia dotyczące rekompensaty za kopiowanie na użytek prywatny. Mimo silnego oporu lobby producentów i importerów sprzętu, niedawno przyjęte w Meksyku prawo precyzuje w końcu podmioty, które są zobowiązane do ponoszenia opłat za tzw. czyste nośniki. Lista nośników ma być elastyczna i obejmować również nowoczesne urządzenia takie tablety czy smartfony. ZAiKS w ubiegłym roku podpisał z SACM umowę na prawa mechaniczne, będzie więc mógł być również beneficjentem tej zmiany w prawie meksykańskim. Już na miejscu, w trakcie Zgromadzenia Generalnego, reprezentanci Zarządu ZAiKS-u podpisali też umowę na wymianę danych osobowych z SACM, umożliwiającą wymianę dokumentacji zgodnie ze standardami RODO. Nawiązano również relacje z przedstawicielami organizacji reprezentujących twórców audiowizualnych z Chile, Urugwaju i Argentyny, których celem jest podpisanie umów na rzecz uprawionych związanych z ZAiKS-em. Kolejne Zgromadzenie Generalne CISAC będzie celebrować 60. rocznicę powstania organizacji KOMCA i odbędzie się w Seulu w Korei Południowej.