Umowy typu buy-out narzucane przez platformy cyfrowe

Raport Uniwersytetu w Strasburgu

7 listopada 2023 opublikowano raport Uniwersytetu w Strasburgu o umowach buy-outowych narzucanych przez platformy cyfrowe. Badanie przygotowana na zlecenie Komisji Prawnej (JURI) Parlamentu Europejskiego.

• Badanie podkreśla katastrofalny wpływ rosnącego zjawiska wykupu buy-out na twórców i na sektor kultury, które odgrywają kluczową rolę w europejskiej gospodarce i innowacji. Szczególnie w obszarze audiowizualnym i muzycznym.
• Badanie dostarcza dowody na masowe wykorzystywanie klauzul buy-out przez platformy spoza Europy i działające na ich zlecenie podmioty i uzupełnia niedawne apele Parlamentu Europejskiego i państw członkowskich o wnioski ustawodawcze Komisji Europejskiej, zwracając uwagę na pilną potrzebę podjęcia działań przez UE.
• Badanie potwierdza potrzebę wprowadzenia przepisów UE mających na celu zwalczanie nieuczciwych praktyk buy-out narzucanych autorom i kompozytorom.
• Badanie podkreśla fakt, że zjawisko buy-out jest coraz bardziej rozpowszechnione w Europie i stanowi znaczne ryzyko dla europejskiego sektora kreatywnego, w szczególności dla autorów i kompozytorów.
• W dokumencie wezwano do przyjęcia rozwiązań prawnych na szczeblu UE, aby zapewnić skuteczne wdrożenie zasad ochronnych dyrektywy DSM z 2019 r. w sprawie odpowiedniego i proporcjonalnego wynagrodzenia dla twórców, a nie omijanie ich przez gigantów technologicznych z siedzibą poza UE, którzy narzucają amerykańskie przepisy i jurysdykcję w swoich umowach, jak to ma coraz częściej miejsce.
• Zalecenia zawarte w badaniu obejmują również dalsze propozycje dotyczące lepszej ochrony europejskich twórców.
• Co więcej, badanie zawiera również analizę niektórych przepisów krajowych oraz obecnego stanu prawa UE.

Komentarz Anny Misiewicz – prawniczki Stowarzyszenia Autorów ZAiKS:

Raport francuskich naukowców zrealizowany na zlecenie Komisji Prawnej Parlamentu Europejskiego potwierdza masowe wykorzystywanie klauzul buy-outowych opartych na prawie amerykańskim, nawet pomiędzy europejskimi podmiotami, w celu ominięcia klauzul chroniących twórców, które zapewnia prawo unijne. Raport dogłębnie analizuje zarówno same klauzule buy-outowe, jak i rozwiązania przyjęte w części krajów unijnych w wyniku transpozycji Dyrektywy DSM. Wnioski są jasne - prawo unijne powinno skuteczniej chronić europejski sektor kreatywny przed drenażem ze strony wielkich platform. Samo literalne wdrożenie przepisów Dyrektywy DSM nie daje wystarczających narzędzi, żeby sprzeciwić się tym praktykom. Potrzebne są bardziej praktyczne rozwiązania, takie jak wprowadzono przykładowo we Francji, gdzie umowy oparte na buy-outach wykluczają producenta z niektórych źródeł finansowania i nie pozwalają na uznanie zamówionego w taki sposób utworu audiowizualnego za utwór europejski, których odpowiednie kwoty platformy są zobowiązane udostępniać. Jeśli podobne praktyczne rozwiązania nie zaistnieją w innych krajach może być konieczna interwencja w przepisy prawa prywatnego międzynarodowego i uznanie twórców i wykonawców za słabsze strony umowy, którym nie można narzucać negatywnych zagranicznych klauzul umownych. Polska, która ciągle nie wdrożyła Dyrektywy DSM, nadal stoi przed możliwością wdrożenia  praktycznych i skutecznych przepisów ograniczających skutki buy-outów i liczymy w tej sprawie na szybki ale konstruktywny proces legislacyjny uwzględniający stanowisko środowisk kreatywnych i chroniący polską kulturę.