#CultureOnLIVE – Powrót do kultury

Od 8 do 9 czerwca w Sopocie, w gościnnych przestrzeniach Goyki 3 Art Inkubatora odbyła się seria prelekcji, paneli dyskusyjnych i warsztatów dla twórców. Wydarzenie było organizowane przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS przy współpracy Music Export Poland oraz Goyki 3 Art Inkubator. Hybrydowa formuła zakładała uczestnictwo zdalne i sprawdziła się doskonale nawet w przypadku warsztatów. Łącznie CultureOnLIVE 2021 to kilkanaście godzin praktycznej wiedzy, czasami uzupełnianej spojrzeniem na branżę i kulturę z nieco wyższego, filozoficznego poziomu.

Po pierwsze: kompetencje cyfrowe

„Doświadczenia z ostatniego półtora roku, mimo że często dramatyczne, nie zahamowały działalności naszego stowarzyszenia. Przeciwnie, bardzo przyśpieszyły rozwój systemu stypendialnego dla naszych twórców, a także uruchomiły naszą wyobraźnię” – powiedział podczas inauguracji konferencji Michał Komar. I dodał: „Pewne zmiany w rzeczywistości twórców będą odwracalne, inne zupełnie nie. Jak młodzi twórcy będą mogli z powodzeniem debiutować? Jak dojrzali twórcy będą mogli korzystać z usług nowoczesnej technologii?”.

Motywem przewodnim pierwszego panelu konferencji było hasło „Jeszcze online czy tylko offline? Czego nauczył nas rok kultury w sieci”. Uczestniczyli w nim: Joanna Cichocka-Gula (Goyki 3 Art Inkubator), Agnieszka Wojciechowska (Inne Brzmienia), Rafał Chwała (Inne Brzmienia) oraz Małgorzata Płysa (Unsound). Moderowała go Tamara Kamińska, dyrektorka Music Export Poland, pomysłodawczyni konferencji. Dyskusja jednak wykroczyła daleko poza kwestie organizacyjne. Najważniejszy okazał się w tej rozmowie kontekst odpowiedzialności – za i wobec uczestników, ale także środowiska naturalnego. Wszyscy prelegenci podkreślali także potrzebę i konieczność budowania relacji z odbiorcami, wykazania się uważnością na ich potrzeby i znalezienia metod dotarcia do nich niezależnie czy wydarzenie odbywa się online, offline czy hybrydowo. Nie sposób było również nie wspomnieć o kwestiach finansowych. Rok „zatrzymania” festiwali i dużych wydarzeń kulturalnych niesie za sobą ryzyko zmniejszenia nakładów na nie. Bezwzględnie konieczne jest zadbanie o systemowe rozwiązania i o „odporność” sektora, bez którego okres zamknięcia w domach w związku z pandemią byłby bez wątpienia mniej znośny.

Po drugie: plan dla kultury

Odtworzenie potencjału kultury możliwe jest tylko przy zapewnieniu na nią odpowiednich nakładów, dlatego ważne jest znajdowanie nowych źródeł finansowania i wsparcia twórców. Tej tematyce były poświęcone aż dwa panele – „Prezentacja programów grantowych w nowym horyzoncie finansowym Kreatywnej Europy” prowadzony przez Ewę Kornacką (Creative Europe Desk Polska) oraz „Nowa perspektywa programu Music Moves Europe” prezentowany przez Franka Kimenaia (HIVE MIND, Niderlandy). Komisja Europejska jest w ostatnich latach mocno zainteresowana rozwojem przemysłu kreatywnego. Programy unijne dostępne są także dla polskich artystów, dlatego powinno się poznać możliwości i wymagania związane z uczestnictwem w nich. Warto, na co zwróciła uwagę Ewa Kornacka, zaangażować się w projekty międzynarodowych działań artystycznych, na co przeznaczony jest specjalny program europejskiego wsparcia – Creative Europe. Z kolei nowy program Komisji Europejskiej „Music Moves Europe” ma na celu wspieranie sektora muzycznego. Fundacja MExP w ramach programu już realizuje wspólnie z biurami eksportu muzyki z Francji i Portugalii projekt przeznaczony dla twórców muzyki „Music Creation & Songwriting LAB”.

Nowy renesans

Dyskusje o branżowych technikaliach doskonale przeplatały się z… filozofią, czego przykładem była rozmowa Rainera Kerna (Enjoy Jazz) z profesor Doris Sommer (Harvard University). U podstaw powołanej przez nich inicjatywy Renaissance Now leży założenie, że szeroko pojęta kultura może i musi być następnym paradygmatem dla twórców życia społecznego. Priorytety neoliberalne, czyli ekonomia i potęga militarna w znacznym stopniu się wyczerpały. Nie wygląda na to, żeby mogły nakierować naszą cywilizację na drogę zrównoważonego, pokojowego rozwoju. Czego mogą nauczyć nas dziś ideały renesansu? Doris Sommer, literaturoznawczyni, ale przede wszystkim badaczka związków kultury, sztuki i socjologii, namawiała na ponowne sięgnięcie do sztuki, na renesans humanizmu w świecie całkowicie zdominowanym przez technologię, której oddaje się niemal boską cześć. Tracimy z życia bardzo wiele, rezygnując z perspektywy humanistycznej.

Artysta i odbiorca - jeden świat

Jarek Szubrycht („Gazeta Wyborcza”) rozmawiał z Nancy K. Baym (Microsoft Research New England), autorką wydanej w 2018 książki Playing to the Crowd. Pisarka opowiadała, w jaki sposób rozwój cyfrowych platform komunikacyjnych przekształcił kontakty między artystami a fanami w relacje podobne do przyjaźni. Rozwiązania proponowane w książce stały się podczas pandemii receptą na podtrzymanie kontaktów z odbiorcami. Autorka proponuje, żeby social media prowadzić w taki sposób, aby nie były one przez fanów postrzegane jako kanały sprzedażowe, ale wykorzystać je do budowania społeczności wokół artysty. Obie amerykańskie panelistki, Nancy Baym i Doris Sommer, swoje honoraria przekazały na rzecz Polskiej Fundacji Muzycznej, która niesie pomoc ludziom muzyki znajdującym się w trudnych sytuacjach życiowych.

Trochę badań

Konferencja nie mogła odbyć się bez pierwiastka naukowego, bez badań. Magdalena Chołyst i Ula Buyuly reprezentujące Artist in Blooom oraz Tamara Kamińska przedstawiły raport przygotowany na zamówienie Music Export Poland, będący rezultatem wielu miesięcy pracy nad „Badaniem potrzeb edukacyjnych polskiej branży muzycznej zainteresowanej eksportem”. Projekt zrealizowano w celu dokonania oceny kluczowych kompetencji, których artyści i profesjonaliści potrzebują do budowania swojej kariery na rynkach zagranicznych. Raport dostępny jest na stronie Music Export Poland. Artyści często nie są świadomi swoich braków w innych sferach niż czysto kreatywne; zapominają, że networking, kompetencje organizacyjne czy psychologiczne mogą wpłynąć na rozwój kariery i to, jak są postrzegani w środowisku czy przez fanów.

Golem 14 i rekomendacje w Spotify

Sztuczna inteligencja – AI. W burzliwej dyskusji „Jaki wpływ na rozwój sztuki wywrze Artificial Inteligence (AI)? Czy algorytmy zaczną sterować naszymi emocjami?” debatowali prof. Aleksandra Przegalińska, Wojciech Orliński i prof. Michał Komar.

Moderujący dyskusję Marek Hojda pokazał przykład koreańskiego startupu, który nauczył AI śpiewać głosem zmarłego w 1996 roku legendarnego koreańskiego piosenkarza Kim Kwang-Seoka. Zaśpiewany przez AI nowy utwór wzbudził emocjonalne reakcje nie tylko jego fanów, ale i rodziny piosenkarza. AI potrafiła więc u ludzi wywołać uśmiech i łzy. Zapewne w niedalekiej przyszłości algorytmy wykreują X Symfonię Beethovena, nowy obraz van Gogha i nową powieść Stanisława Lema. Czy jednak AI będzie w przyszłości konkurować z ludźmi w tworzeniu sztuki? Czy tworząc swoje algorytmy na dziełach, które już istnieją, AI zmieni sektor kreatywny? A jeśli tak, to na lepszy czy gorszy?

Dzięki obecności Wojciecha Orlińskiego, znanego „lemologa”, dyskusja o sztucznej inteligencji zahaczyła o twórczość Stanisława Lema, ale nie oznacza to, że skupiała się ona na fantastyce naukowej. Wręcz przeciwnie, Aleksandra Przegalińska, futurolożka, filozofka i znawczyni tematu sztucznej inteligencji była nieocenionym źródłem wiedzy o aktualnym stanie nauki i praktyki SI. O perspektywę artystyczno-filozoficzną panelu zadbał wiceprezes ZAiKS-u, Michał Komar.

„Czy sztuczna inteligencja jest zdolna do stworzenia dzieła, które nas wzruszy? Na dziś na pewno nie. Jesteśmy na etapie uczenia AI absolutnych podstaw tego, czym jest ludzki świat. Być może kiedyś, kiedy w ogóle inaczej będą wyglądały komputery, będziemy mogli o czymś takim pomyśleć. Na razie patrzymy, jak raczkujące mechanizmy usiłują rozumieć wąskie wycinki bardzo skomplikowanego świata”, mówiła podczas spotkania Aleksandra Przegalińska.

Koncerty online

Między dyskusjami i panelami prezentowane były fragmenty najlepszych koncertów online zrealizowanych w czasie pandemii. Wyboru artystów, na podstawie zgłoszeń w otwartym naborze, dokonały Zarządy Sekcji A, B i D Stowarzyszenia Autorów ZAiKS. Na konferencji zaprezentowano koncerty następujących wykonawców: Błoto, Cheap Tobacco, Dagadana, Filharmonia Szczecińska, Marta Zalewska, Organic Noises, Warszawska Jesień i Żywiołak. Tym, którzy zostali nominowani, zaoferowano pomoc w postaci audytu ich stron internetowych, mediów społecznościowych, strategii marketingowej i ich pozycji w serwisach streamingowych. Wnioski i rekomendacje w postaci raportów zostaną przygotowane przez Music Export Poland we współpracy z agencją Projekt PR.

Warsztaty

Drugi dzień konferencji był w całości poświęcony warsztatom. Każdy warsztat kończyła seria pytań i odpowiedzi. A pytań nie brakowało, bo wiedza prezentowana przez ekspertów była unikalna.

Zaczęto od poradnika dla wszystkich udostępniających swoją muzykę w serwisie Spotify. Marek Hojda, dyrektor Music Export Poland, zaprezentował warsztat „Dlaczego nie warto płacić za umieszczanie utworów na playliście Spotify? Jak działają algorytmy serwisów streamingowych?” – dokładnie o tym mogli dowiedzieć się muzycy zainteresowani promocją. Dyrektor ostrzegał przed firmami, które oferują artystom płatne umieszczanie utworów na playlistach. Spotify jest w stanie łatwo znaleźć takie playlisty i je zlikwidować. Zaś artyści, którzy się na nich znajdują, są potem przez algorytmy pomijani.

Najlepszym sposobem na znalezienie się na playlistach jest zdobywanie followersów i skłanianie ich do zapisywania utworów w ich bibliotekach lub umieszczanie ich na prywatnych playlistach. Takie działania sprawiają, że muzyka zostanie automatycznie dodana do algorytmicznych playlist i zaproponowana do wciągnięcia na playlisty edytorskie.

Marek Hojda pokazał również, w jaki sposób artyści przy pomocy platformy Spotify for Artists mogą samodzielnie zgłaszać utwory do playlist. Kolejny warsztat „Jak dzielone są tantiemy w serwisach streamingowych? Jaka część wynagrodzeń trafia do twórców, artystów i firm płytowych? I dlaczego tak mało?” miał za zadanie rozwiać mity dotyczące wynagrodzeń wypłacanych przez serwisy streamingowe. Był on prowadzony przez Marka Włodarczyka, przedstawiciela dystrybutora cyfrowego Independent Digital oraz Miłosza Bembinowa. Zaprezentowano strukturę podziału abonamentu płaconego przez słuchaczy. Dla uczestników konferencji z pewnością zaskoczeniem była informacja, że twórcy mają w abonamencie dwa razy mniejszy udział niż wynosi podatek VAT wliczony w jego cenę. Wytłumaczono, że ZAiKS inkasuje od serwisów tantiemy dla twórców, podczas gdy wynagrodzenia z tytułu praw pokrewnych są pobierane przez dystrybutorów cyfrowych lub trzy wytwórnie majors, które następnie wypłacają wynagrodzenia artystom wykonawcom. Ci ostatni często nie są świadomi, że STOART i SAWP nie mają umów licencyjnych z serwisami. Przy czym procesy repartycyjne w przypadku ZAiKS-u są dużo bardziej skomplikowane, bo w przeciwieństwie do majors i dystrybutorów, którzy dostają gotowe raporty od DSP, ZAiKS sam musi w dostarczanej dokumentacji znaleźć swój repertuar. Jest to dowód na to, że Stowarzyszenie jest zaawansowaną technologicznie instytucją, zdolną do obróbki miliardów danych i otwartą na nowe wyzwania. Miłosz Bembinow tłumaczył, jak działa licencjonowanie wieloterytorialne i zaprezentował różnice między serwisami audio (Spotify, Tidal) a wideo (Netflix, HBO).

Obaj prowadzący warsztat pokazali zależność między wartością streamu a ceną abonamentu: różne ceny w różnych krajach, zniżki dla studentów, abonamenty rodzinne itp. Najważniejszą konkluzją warsztatu było stwierdzenie, że nie ma czegoś takiego jak wartość pojedynczego streamu w danym serwisie. Zmienia się ona co miesiąc i jest zależna od wielu zmiennych.

„Tantiemy pobierane z radia czy telewizji reguluje ustawa. Tantiemy, które są wypłacane z «digitala», czyli na przykład serwisów streamingowych, to trudny proces wymagający nieustępliwej pracy organizacji zbiorowego zarządzania. Firmy cyfrowe to nie «dobry wujek» szukający twórców, z których dzieł korzysta, żeby im wypłacić wynagrodzenie, jak robi to ZAiKS. Tu trzeba swoje wynagrodzenie wywalczyć” – mówił Miłosz Bembinow, wiceprezes ZAiKS-u.

Tematem kolejnego warsztatu było budowanie marki osobistej twórcy/artysty. Warsztat został poprowadzony przez Magdalenę Chołyst (Artist in Bloom). Kwestia pozornie oczywista, szczególnie dla wykonawców, ale okazuje się, że poznanie kilku sekretów warsztatu specjalistów od wizerunku może bardzo ułatwić karierę i rozwinąć kompetencje artysty.

„Dobry pomysł to za mało! Jak tworzyć wnioski o wsparcie finansowe projektów” – warsztat Anny Ceynowej z Empower Poland pokazał z kolei, jak łatwo można zwiększyć szanse na pozytywną ocenę swoich wniosków o finansowanie, przygotowując je odpowiednio mądrze. Jak mówi tytuł – dobry pomysł to dziś za mało.

Konferencję zakończył warsztat dla organizatorów życia kulturalnego, który skoncentrował się na kwestii inkluzywności bądź ekskluzywności wydarzeń. Czy kierować się na szeroką czy wyselekcjonowaną publikę? Agata Etmanowicz (Fundacja Impact) poprowadziła warsztat „Dla wszystkich vs wyłączanie niektórych. O dostępnych wydarzeniach kulturalnych”.

Wszyscy uczestniczący w wydarzeniu i prelegenci zgodnie stwierdzili, że bezwzględnie brakuje w Polsce platformy służącej wspólnemu wypracowywaniu nowych rozwiązań oraz wyznaczaniu trendów dla sektora kultury. W ich opinii CultureOnLive jest pierwszym krokiem na drodze do stworzenia takiego miejsca/hubu i powinna ona z czasem zostać rozwinięta z cyklicznego wydarzenia w całoroczną inicjatywę.

Ponadto wymiernym efektem konferencji było podpisanie listu intencyjnego o współpracy pomiędzy Stowarzyszeniem Autorów ZAiKS a Goyki 3 Art Inkubator w Sopocie. „W ramach współpracy instytucje zadeklarowały wspólną realizację projektów edukacyjnych i kulturalnych oraz szczególne wsparcie ich promocji. Pierwsze działania podejmiemy w ramach rezydencji artystycznych oraz festiwalu Literacki Sopot” – dodała Joanna Cichocka-Gula, dyrektorka #Goyki3, współorganizator CultureOnLive. „Tak pozytywna ocena wśród uczestników potwierdza słuszność decyzji o organizacji konferencji dla profesjonalistów z szeroko rozumianej branży kreatywnej. Tym samym podjęliśmy decyzję o kontynuacji projektu, realizacji trzeciej edycji #CultureOnLive w roku 2022 oraz rozwijaniu jej formuły” – podkreślił Miłosz Bembinow, wiceprezes ZAiKS-u.