Tomasz Stańko

Trębacz i kompozytor jazzowy.

Urodził się 11 lipca 1942 roku w Rzeszowie. W latach 1957–1964 uczył się w krakowskim liceum i w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej w klasie trąbki. W 1964 rozpoczął studia na Akademii Muzycznej w Krakowie, na Wydziale Instrumentalnym, w klasie trąbki.

Zaczął grać w końcu lat 50. na jazzowej scenie Krakowa. W latach 60. stał się filarem kwintetu Krzysztofa Komedy, z którym nagrał album „Astigmatic”.

W początku lat 70. na czele własnego zespołu Tomasz Stanko Quintet wszedł do czołówki twórców free jazzu i pojawiał się na najważniejszych europejskich festiwalach.

Pozycję tę utwierdziły kolejne projekty: Unit z Adamem Makowiczem oraz kwartet prowadzony z Edwardem Vesalą –zespół, z którym w 1975 roku rozpoczął współpracę z wytwórnią ECM. Wydany wówczas album „Balladyna”, stał się legendą po obu stronach Atlantyku. Do połowy lat 80. nie wiązał się trwale z żadną grupą muzyczną. Występował z różnymi muzykami.

W latach 90. Stańko powrócił na jazzowy szczyt i rozpoczął kolejną fazę współpracy z wytwórnią ECM. Jego nowy kwartet z Bobo Stensonem, Andersem Jorminem i Tonym Oxleyem okrzyknięto najlepszą jazzową grupą dekady. Wydany w 1997 roku album „Litania”, z muzyką Krzysztofa Komedy, stał się jego pierwszym światowym bestsellerem. Dzięki płytom „Soul of Things i Suspended Night” nagranym z młodym polskim kwartetem Stańko przebił się na rynek amerykański, gdzie od tamtej pory regularnie koncertował. W 2002 roku został pierwszym laureatem European Jazz Prize przyznawanej w Wiedniu.

W 2005 roku skomponował i nagrał muzykę dla Muzeum Powstania Warszawskiego („Wolność w sierpniu”, wydana na CD w 2006 roku). W 2009 roku z nowym składem skandynawskich muzyków nagrał album „Dark Eyes”. Rok później ukazała się w Polsce autobiografia artysty Desperado. W roku 2011 Instytut Smithsona, największy na świecie kompleks muzeów i ośrodków edukacyjno-badawczych, wydał sześciopłytową kompilację „Jazz: The Smithsonian Anthology”, którą zamyka utwór Tomasza Stańko.

W 2013 roku Tomasz Stańko skończył pracę nad płytą „Wisława”, dla której inspiracją była poezja Wisławy Szymborskiej i wspomnienia wspólnych występów z poetką sprzed kilku lat.

W styczniu 2014 Akademia Jazzu w Paryżu pod przewodnictwem François Lacharme, przyznała mu Prix du Musicien Européen – Nagrodę Europejskiego Muzyka Roku – za obecne osiągnięcia i całokształt pracy.

15 stycznia 2014 otrzymał jedną z trzech honorowych nagród Preis der deutschen Schallplattenkritik, przyznanych przez niezależne stowarzyszenie ponad 140. dziennikarzy muzycznych z Niemiec, Austrii i Szwajcarii. Tomasz Stańko był organizatorem i dyrektorem festiwalu Jazzowa Jesień w Bielsku-Białej.

Był laureatem wielu nagród i odznaczeń, m.in. Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotego Medalu „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Zmarł 29 lipca 2018 roku.

Od 1970 roku był członkiem ZAiKS-u. Laureat Nagrody 100-lecia ZAiKS-u w 2018 roku. Od 2016 roku członek honorowy.