Słownik pojęć
Staramy się pisać prosto. Ale jeśli nie będziesz wiedzieć w stu procentach, co mamy na myśli, sprawdź w naszym słowniku, co kryje się pod danym słowem.
Adaptacja
Przystosowanie utworu (literackiego, filmowego, teatralnego lub muzycznego) do innego środka wyrazu. Na przykład adaptacja utworu literackiego na potrzeby filmu lub wystawienia na scenie. Adaptacja jest formą opracowania utworu. Jeśli twórca adaptacji uzyska zgodę autora utworu oryginalnego, może uzyskiwać tantiemy za swoją pracę.
Aranżacja
Rozpisanie utworu muzycznego na inne niż przewidziane w oryginale instrumenty, zmiana tempa utworu, rytmu lub harmonizacji. Aranżacja nie jest opracowaniem utworu. Autor aranżacji nie musi ubiegać się o zgodę autora oryginału. Nie przysługują mu tantiemy.
Artysta wykonawca
Aktor, recytator, dyrygent, muzyk-instrumentalista, wokalista, tancerz, mim albo inna osoba, która artystycznie wykonuje utwory lub dzieła sztuki ludowej albo w inny twórczy sposób bierze udział w ich wykonaniu. Prawa do tych wykonań to osobna kategoria praw pokrewnych.
Autorskie prawa majątkowe
Odnoszą się do ekonomicznych interesów twórcy. Są to:
1. Prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji;
2. Prawo do wynagrodzenia za każde wykorzystanie utworu przez innych. Autorskie prawa majątkowe wygasają po 70 latach od śmierci autora.
Autorskie prawa osobiste
Odnoszą się do niemajątkowych interesów twórcy. Są bezpośrednio związane z nim jako osobą. Twórca nie może się ich zrzec ani nie można go ich pozbawić. Zapewniają twórcy:
1. Autorstwo utworu;
2. Oznaczenie utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem;
3. Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu;
4. Prawo do integralności utworu oraz nadzór nad sposobem korzystania z niego przez innych.
Prawa majątkowe wygasają po 70 latach od śmierci autora. Liczy się je od 1 stycznia roku następującego po śmierci autora. Prawa osobiste nie wygasają. Są wieczne.
Członek Stowarzyszenia ZAiKS
Twórca lub wydawca muzyczny spełniający wymagania określone w procedurze nabywania członkostwa i przyjęty decyzją Zarządu Stowarzyszenia Autorów ZAiKS w poczet członków Stowarzyszenia.
Działalność licencyjno-inkasowa
Polega na ochronie praw majątkowych twórców. W ramach tej działalności ZAiKS:
1. Ustala, jak są wykorzystywane utwory chronione twórców;
2. Zawiera umowy licencyjne z użytkownikami utworów;
3. Pobiera wynagrodzenia dla twórców za wykorzystywanie ich dzieł. To jedno z podstawowych zadań organizacji zbiorowego zarządzania (OZZ).
Wykorzystując obowiązujące prawo i wypracowane procedury, nasi pracownicy robią to szybciej i taniej niż twórca.
Honorarium autorskie
Ustawowo zagwarantowane wynagrodzenie autorskie (tantiemy). Autor otrzymuje je za korzystanie z jego utworu. Słowem „honorarium” określa się często wynagrodzenie za stworzenie utworu na podstawie umowy o dzieło. To coś innego niż tantiemy i honorarium autorskie.
Instrumentacja
Przystosowanie utworu muzycznego do wykonania przez inny zespół wykonawczy (na przykład instrumentacja fortepianowych Obrazków z wystawy Modesta Musorgskiego dokonana przez Maurice'a Ravela, który przełożył fakturę fortepianową na symfoniczną). Przeniesienie takie nie narusza istoty utworu – formy, melodii, rytmu i harmonii. Instrumentacja nie jest opracowaniem utworu.
Komisja Repartycyjna
Zajmuje się podziałem (repartycją) wynagrodzeń autorskich zebranych przez ZAiKS od użytkowników. Komisja jest powoływana na podstawie Statutu przez Zarząd Stowarzyszenia.
Konto autorskie
Utworzone przez ZAiKS osobiste konto twórcy, na które dostaje swoje honoraria. Konto autorskie posiada każdy twórca, w imieniu którego ZAiKS kiedykolwiek zainkasował wynagrodzenie. Także twórca, który nie jest członkiem Stowarzyszenia. Po śmierci twórcy dostęp do tego konta ma następca prawny.
Licencja
Umowa, w której podmiot praw autorskich (licencjodawca, na przykład ZAiKS w imieniu twórcy) upoważnia użytkownika (licencjobiorcę) do korzystania z utworu na określonych polach eksploatacji. Licencja może być wyłączna (to znaczy prawo do wykorzystania danego utworu uzyskuje tylko jeden użytkownik) lub niewyłączna. ZAiKS udziela niewyłącznych licencji na korzystanie z utworów składających się na tzw. repertuar ZAiKS-u, określając sposób i zakres korzystania oraz wynagrodzenie autorskie. ZAiKS nie udziela licencji na bezpłatne korzystanie z utworów.
Małe prawa
Kategoria dotycząca drobnych utworów muzycznych, choreograficznych, słownych i słowno-muzycznych. Należą do niej na przykład piosenki, repryzy cyrkowe, monologi, skecze. Termin „małe prawa” może być inaczej rozumiany w organizacjach ochrony praw autorskich w różnych krajach. Licencję na utwory z kategorii małych praw wydajemy generalnie – na wszystkie tego rodzaju utwory autorstwa danego twórcy.
Nadanie
Wykorzystanie utworu w transmisjach radiowych, telewizyjnych lub online. Każde takie wykorzystanie wymaga od nadawcy umowy z ZAiKS-em. Natomiast poza granicami Polski z odpowiednią dla danego kraju organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Zdarza się, że dodatkowo niezbędna jest umowa z twórcą.
Nadawca
Każdy, kto rozpowszechnia utwory w radiu, telewizji lub online.
Najem
Wypożyczenie utworu od twórcy, by uzyskać korzyść majątkową. Aby wypożyczyć utwór, trzeba uzyskać zgodę jego twórcy, określić czas korzystania z utworu i ustalić z twórcą jego wynagrodzenie.
Naruszanie praw autorskich
Bezprawne wykorzystanie utworu twórcy. Skutkuje odpowiedzialnością cywilną lub karną. Działaniem takim mogą być na przykład:
- Korzystanie z utworu bez licencji;
- Przypisanie sobie autorstwa cudzego utworu;
- Zmiana treści lub formy utworu bez zgody autora.
Następca prawny autora
Osoba, która odziedziczyła autorskie prawa majątkowe twórcy lub nabyła je na podstawie umowy o ich przeniesienie.
Niestowarzyszony
Autor lub autorka, która nie jest członkiem ZAiKS-u ani innej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi (OZZ). Niestowarzyszonych autorów określamy jako NS. Pobieramy dla nich honoraria autorskie od osób i firm, które wykorzystują ich utwory. Dotyczy to między innymi eksploatacji ich utworów na polu nadań, reemisji i wyświetlania. ZAiKS zawsze poszukuje autorów, na rzecz których zainkasował wynagrodzenie, aby przekazać im stosowne tantiemy.
Ochrona praw autorskich
- Działania, które podejmujemy jako ZAiKS, by chronić utwory twórców: pobieranie opłat, wypłacanie wynagrodzenia autorom, kontrola nad sposobem wykorzystywania ich utworów.
- Realizowanie tej ochrony, czyli podejmowanie odpowiednich kroków cywilnych i karnych w kontekście naruszeń praw majątkowych utworów nam powierzonych.
- Przepisy Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych związane z roszczeniami w sprawie tych naruszeń.
OP (ochrona praw)
Skrót oznaczający i dotyczący twórców, którzy nie są członkami Stowarzyszenia, ale powierzyli nam swoje autorskie prawa majątkowe. Chronimy je tak samo jak utwory członków ZAiKS-u.
Opracowanie utworu
Stworzenie dzieła na podstawie utworu, który już istnieje. Autor opracowania twórczo wykorzystuje treść lub formę pierwotnego utworu. Opracowaniem jest na przykład tłumaczenie, przeróbka i adaptacja. Rozporządzanie opracowaniem i korzystanie z niego wymaga zgody autora utworu pierwotnego.
Organizacja zbiorowego zarządzania (OZZ)
OZZ to skrótowe określenie organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi. Są to stowarzyszenia zrzeszające twórców, artystów wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne, których statutowym zadaniem jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich lub praw pokrewnych. ZAiKS jest organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.
Podmiot autorskich praw majątkowych
Twórca utworu lub jego/jej następca prawny, czyli osoba, która odziedziczyła jego/jej prawa lub je nabyła.
Pole eksploatacji
Różne sposoby wykorzystania utworów. Na przykład zwielokrotnienie, wykonanie publiczne czy nadanie. Autor może uzyskać osobne wynagrodzenie za korzystanie z jego utworu na każdym polu eksploatacji.
Prawa pokrewne
Artyści wykonawcy, producenci fonogramów i wideogramów, nadawcy oraz wydawcy (pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych) korzystają z ochrony praw w odniesieniu do wytworów swojej działalności. Służą im do tego prawa pokrewne.
Prawo autorskie
W Polsce prawo to normuje Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 roku.
Producent
Jest wiele definicji tego terminu. Przyjmujemy, że jest to osoba, która w ramach swojej działalności wykorzystuje utwory lub wykonania artystyczne dla swojego zarobku. Producent fonograficzny to osoba, która zajmuje się zwielokrotnianiem utworów muzycznych lub słowno-muzycznych na nośnikach dźwięku lub dźwięku i obrazu.
Publiczne odtworzenie
Odtworzenie utworu na nośniku dźwięku lub obrazu w miejscu ogólnodostępnym albo w radiu lub telewizji. Takim odtworzeniem może być wykorzystanie utworu na pokazie mody, podczas dyskoteki, na lodowisku czy w sklepie. Potrzebna jest do tego zgoda twórcy lub organizacji, która go reprezentuje i zapłata wynagrodzenia autorskiego.
Publiczne wykonanie
Wykonanie utworu na żywo w miejscu ogólnodostępnym, na przykład przez zespół muzyczny na występie estradowym lub koncercie.
Regulamin repartycji wynagrodzeń autorskich
Wewnętrzny dokument ZAiKS-u który określa sposób, w jaki dzielone są pobrane przez nas wynagrodzenia autorskie pomiędzy wszystkich uprawnionych.
Repartycja
Podział wynagrodzeń, które otrzymaliśmy od użytkowników utworów pomiędzy wszystkich uprawnionych.
Repertuar ZAiKS-u
Zbiór wszystkich utworów, którymi zarządzamy. Są to utwory: 1. Członków ZAiKS-u; 2. Autorów i autorek, którzy nie są naszymi członkami, ale zgłosili swoje utwory pod ochronę Stowarzyszenia; 3. Zgłoszone przez następców prawnych twórców; 4. Zgłoszone przez wydawców i subwydawców muzycznych; 5. Twórców zagranicznych zgłoszonych przez organizacje zajmujące się zbiorowym zarządzaniem prawami autorskimi.
Spadkobierca
Osoba, która odziedziczyła autorskie prawa majątkowe do utworu lub utworów twórcy. Fakt ten musi być potwierdzony prawomocnym postanowieniem sądu lub notarialnym aktem poświadczenia dziedziczenia.
Statut Stowarzyszenia Autorów ZAiKS
Jest to podstawowy dokument Stowarzyszenia, określający zadania, zasady działania, władze, strukturę organizacyjną oraz prawa i obowiązki członków. Został uchwalony przez Nadzwyczajny Zjazd Delegatów Stowarzyszenia Autorów ZAiKS w dniu 21 października 2019 roku i wpisany do KRS 23 grudnia 2019 roku przez Sąd Rejonowy dla Miasta Stołecznego Warszawy, a uprawomocnił się 16 stycznia 2020 roku.
Aby przeczytać statut, kliknij TUTAJ.
Stawki wynagrodzeń autorskich (tabele stawek)
Tabele stawek wynagrodzeń autorskich ZAiKS-u. Stawki określają ujednolicone wynagrodzenie autorskie, które pobieramy od tych, którzy chcą korzystać z utworów twórców. Zachowujemy zasadę równego traktowania autorów i użytkowników. Stawki zatwierdzają: 1. Władze ZAiKS-u – zawsze. 2. Komisja Prawa Autorskiego (KPA) – niekiedy. Komisję powołuje Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a ustalone przez nią stawki mają charakter ustawowego wynagrodzenia minimalnego. W niektórych przypadkach KPA ma obowiązek zatwierdzić tabelę stawek. Dotyczy to wykorzystania utworów do nadawania, reemisji i odtworzenia oraz wykorzystania utworów audiowizualnych.
Subwydawca muzyczny
Wydawca muzyczny, który reprezentuje oryginalnego wydawcę na rynku lokalnym. Ma takie same uprawnienia jak wydawca muzyczny, ale może działać tylko na określonym terenie, na przykład tylko w Polsce.
Tantiemy
Wynagrodzenie dla twórcy za wykorzystanie jego utworu. Często zamiennie używa się określenia wynagrodzenie autorskie lub honorarium autorskie.
Twórca
Inaczej autor, autorka. To osoba fizyczna, która stworzyła utwór. Twórcą nie może być: 1. Osoba prawna, na przykład spółka z ograniczoną odpowiedzialnością; 2. Spadkobierca autora; 3. Podmiot, który ma prawa do utworu, na przykład pracodawca autora.
Udziały twórców (utworu)
Wkłady twórcze autorów, którzy razem stworzyli utwór. Od ich wielkości zależy wynagrodzenie za korzystanie z tego utworu. Podział ten ustalają sami autorzy i podają w formularzu zgłoszeniowym. Jeśli tego nie zrobią – wynagrodzenie dzielimy po równo.
Utrwalenie
Stworzenie egzemplarza utworu w określonej technice, na przykład cyfrowej, drukarskiej lub zapisu magnetycznego. Zazwyczaj utrwala się utwory, by je zwielokrotnić i wprowadzić do obrotu. Niezbędna jest do tego zgoda autora, któremu przysługuje stosowne wynagrodzenie.
Utwór
Każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Może mieć dowolną postać. Jest przedmiotem prawa autorskiego.
Utwór połączony
Utwór składający się z dwóch odrębnych utworów. Twórcy tworzą go, by wspólnie go rozpowszechniać.
Utwór współautorski
Utwór oryginalny, który został stworzony wspólnie przez dwóch lub więcej autorów, na przykład piosenka. Jeśli twórcy nie postanowią inaczej – ich udziały są równe. Nawet wtedy, gdy zajmowali się innymi dziedzinami twórczości (na przykład tekstem i muzyką). Na wykorzystanie utworu współautorskiego należy uzyskać zgodę wszystkich jego twórców.
Użytkownik
Każdy, kto korzysta z utworów chronionych. Może być to osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna, która nie ma osobowości prawnej. Aby korzystać z utworów, trzeba mieć zgodę autorów lub ZAiKS-u i zapłacić twórcom uzgodnione wynagrodzenie. Wyjątkiem jest korzystanie z utworów na użytek osobisty lub dozwolony nieodpłatny użytek publiczny.
Wielkie prawa
Dotyczą utworów, które są dużymi formami literackimi, dramatycznymi, dramatyczno-muzycznymi lub muzyczno-choreograficznymi, i które tworzą kompozycyjną całość tematyczną i artystyczną. Mogą być to powieści, musicale, opery czy słuchowiska. Termin „wielkie prawa” odnosi się też do samoistnych części takich utworów. Aby korzystać z takiego utworu, należy uzyskać zgodę autora (indywidualnie dla każdego utworu).
Wkłady twórcze
Wkłady autorów, którzy stworzyli wspólnie utwór współautorski. Zazwyczaj można z nich korzystać oddzielnie (na przykład wykorzystać tylko muzykę lub tylko tekst piosenki). Może się jednak zdarzyć, że nie można ich wyodrębnić (np. reżyserii w filmie) i w takim wypadku można je eksploatować wyłącznie w utworze, którego są częścią.
Wydawca muzyczny (publisher)
Wydawcą muzycznym jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność prawną, i której przysługują autorskie prawa majątkowe do utworów muzycznych, słowno-muzycznych i słownych na podstawie odpowiednich umów, prowadząca we własnym imieniu działalność wydawniczą, stanowiącą jeden z podstawowych przedmiotów jej działalności, polegającą w szczególności na wykonywaniu praw do utworów muzycznych, słowno-muzycznych i słownych, w tym na ich rozpowszechnianiu i podejmowaniu działań marketingowych w odniesieniu do tych utworów oraz na reprezentowaniu interesów uprawnionych, i która otrzymuje w zamian uzgodnioną część przychodów z praw.
Wynagrodzenie autorskie
Prawo twórcy do otrzymania zapłaty za korzystanie z jego utworów. Osobno na każdym polu eksploatacji. Wynagrodzenie nie zależy od zysków czy przychodów, które osiąga użytkownik utworu. Wyjątkowo twórca może go nie otrzymać, gdy utwór ma być wykorzystywany tylko do celów osobistych lub w ramach dozwolonego nieodpłatnego użytku publicznego.
Zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi
Jest to istota działalności organizacji zbiorowego zarządzania (OZZ). Polega na udzielaniu tzw. licencji na korzystanie z całego repertuaru organizacji i inkasowaniu wynagrodzeń z tego tytułu. W szczególnych przypadkach określonych w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, obejmuje także reprezentację praw autorów, których utwory nie należą do repertuaru organizacji (nie zostały jej powierzone). Zbiorowy zarząd dotyczy utworów z kategorii „małych praw”, których wykorzystanie ma charakter masowy i nie poddaje się kontroli indywidualnych twórców. Stowarzyszenie Autorów ZAiKS jest najstarszą i największą organizacją zbiorowo zarządzającą prawami autorskimi w Polsce.
#warto wiedzieć