FAQ
droit de suite
DLA TWÓRCZYŃ I TWÓRCÓW
1. Co to jest droit de suite?
Droit de suite (wym. drua de suit) to prawo przysługujące twórcy – lub jego spadkobiercom – do wynagrodzenia z transakcji zawodowej odsprzedaży dzieła sztuki na rynku wtórnym. Oznacza to, że jeśli twoje dzieło, na przykład obraz, grafika, rzeźba lub fotografia, zostanie sprzedane ponownie przez galerię, dom aukcyjny lub inny profesjonalny podmiot w ramach działalności gospodarczej, masz prawo do wynagrodzenia stanowiącego określony procent ceny sprzedaży. Wysokość tego wynagrodzenia została określona w przepisach ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Zgodnie z uzyskanym zezwoleniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ZAiKS – jako organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi – uprawniony jest do pobierania należnych wynagrodzeń z tytułu zawodowej odsprzedaży oryginalnych egzemplarzy utworów plastycznych i fotograficznych.
2. Kiedy można otrzymać wynagrodzenie z tytułu dalszej odsprzedaży (droit de suite)?
Wynagrodzenie droit de suite należy się z tytułu każdej zawodowej odsprzedaży, czyli kolejnej odsprzedaży dzieła sztuki dokonywanej przez galerie, domy aukcyjne, antykwariaty oraz inne podmioty zajmujące się profesjonalną działalnością w tym zakresie. Nie dotyczy natomiast pierwszej sprzedaży dzieła (nawet jeśli została przeprowadzona za pośrednictwem profesjonalnego podmiotu), ani sprzedaży bezpośredniej dokonywanej pomiędzy osobami prywatnymi.
Droit de suite odnosi się do:
• oryginalnych dzieł sztuki wykonanych przez twórcę, takich jak obrazy, rysunki, kolaże, grafiki, litografie, rzeźby, instalacje, fotografie, tkaniny artystyczne, ceramika czy szkło artystyczne itp,
• kopii uznanych za oryginalne egzemplarze, wykonanych osobiście przez twórcę lub pod jego nadzorem, w ograniczonej liczbie, ponumerowanych, podpisanych lub oznaczonych w inny sposób.
Nie ma natomiast zastosowania do masowych reprodukcji, takich jak plakaty czy wydruki cyfrowe w nieograniczonym nakładzie.
3. Jaka jest wysokość wynagrodzenia z tytułu zawodowej odsprzedaży dzieł sztuki (droit de suite)?
Wynagrodzenie twórcy z tytułu droit de suite stanowi procentowy udział w cenie sprzedaży dzieła, obliczany od kwoty netto (czyli po odliczeniu podatku VAT). Wysokość wynagrodzenia zależy od wartości transakcji i ustalane jest jako suma poniższych stawek:
• 5% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale do równowartości 50 000 euro, oraz
• 3% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 50 000,01 euro do równowartości 200 000 euro, oraz
• 1% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 200 000,01 euro do równowartości 350 000 euro, oraz
• 0,5% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 350 000,01 euro do równowartości 500 000 euro, oraz
• 0,25% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale przekraczającym równowartość 500 000 euro.
Całość wynagrodzenia z tytułu droit de suite nie może być wyższa niż równowartość 12.500 euro. Wynagrodzenie oblicza się przez przyporządkowanie ceny sprzedaży do poszczególnych przedziałów kwotowych, które następnie są sumowane.
4. Czy za każdą zawodową odsprzedaż przysługuje twórcy wynagrodzenie z tytułu droit de suite?
Nie. Wynagrodzenie z tytułu droit de suite nie przysługuje w przypadku pierwszej sprzedaży dzieła (nawet jeśli została przeprowadzona za pośrednictwem profesjonalnego podmiotu), ani sprzedaży bezpośredniej dokonywanej pomiędzy osobami prywatnymi.
Wynagrodzenie z tytułu droit de suite nie przysługuje, gdy cena sprzedaży wynosi mniej niż równowartość 100 euro.
5. Jak dzielone jest wynagrodzenie z tytułu droit de suite w przypadku utworu współautorskiego?
W przypadku dzieł współautorskich, ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przyjmuje domniemanie równości udziałów, co oznacza, że wynagrodzenie z tytułu droit de suite dzielone jest po równo między wszystkich współtwórców. Jeżeli utwór posiada dwóch autorów, każdy z nich otrzymuje po 50% należnego wynagrodzenia – chyba że sami uzgodnili inne proporcje.
6. Czy muszę być członkiem ZAiKS-u, aby otrzymać wynagrodzenie z tytułu droit de suite?
Nie. Aby otrzymywać wynagrodzenie z tytułu zawodowej odsprzedaży oryginalnych egzemplarzy utworów plastycznych lub fotograficznych, wystarczy podpisać z ZAiKS-em umowę o zbiorowe zarządzanie w tym zakresie. Członkostwo w ZAiKS-ie nie jest wymagane do otrzymywania należnego wynagrodzenia.
Przynależność do Stowarzyszenia daje jednak dodatkowe korzyści – m. in. możliwość korzystania z pomocy prawnej i finansowej oraz udział w życiu wewnętrznym organizacji (np. wybory, głosowania), a także wiąże się z dodatkowymi prawami i obowiązkami wynikającymi ze statutu ZAiKS-u.
7. Jak nawiązać współpracę z ZAiKS-em?
Współpraca z ZAiKS-em rozpoczyna się od podpisania umowy o zbiorowe zarządzanie prawem do wynagrodzenia z tytułu zawodowej odsprzedaży oryginalnych egzemplarzy utworów plastycznych lub fotograficznych. Na mocy tej umowy powierzasz ZAiKS-owi, a ZAiKS obejmuje do zbiorowego zarządzania przysługujące ci prawo do wynagrodzenia droit de suite. ZAiKS monitoruje rynek sztuki i inkasuje należne ci wynagrodzenia.
8. Czy mogę otrzymać wynagrodzenie, jeśli moje dzieło zostało sprzedane za granicą?
Tak, jeżeli w danym kraju przysługuje takie prawo. ZAiKS zawiera umowy o wzajemnej reprezentacji z organizacjami zbiorowego zarządzania, które inkasują takie wynagrodzenia. Dzięki takim umowom zagraniczne organizacje przekazują ZAiKS-owi należne wynagrodzenia z tytułu droit de suite.
ZAiKS ma podpisane umowy z licznymi organizacjami zbiorowego zarządzania działającymi w Europie, jak i w wielu krajach na całym świecie, m. in. we Francji, Włoszech, w Szwecji, Niemczech czy Urugwaju, co umożliwia skuteczne pozyskiwanie wynagrodzeń dla uprawnionych. Lista organizacji zbiorowego zarządzania, z którymi ZAiKS ma podpisane umowy, jest stale aktualizowana i dostępna na stronie internetowej ZAiKS-u.
9. Co mam zrobić, jeżeli moje dzieła są sprzedawane za granicą?
Jeśli twoje dzieło było przedmiotem zawodowej odsprzedaży za granicą, napisz na: droitdesuite@zaiks.org.pl i podaj nam szczegóły transakcji (miejsce, data, nazwa podmiotu dokonującego sprzedaży),
Na podstawie przekazanych informacji, ZAiKS skontaktuje się z odpowiednią zagraniczną organizacją zbiorowego zarządzania.
10. Czy mogę otrzymać wynagrodzenie z tytułu droit de suite za sprzedaże, które miały miejsce w przeszłości i za które nie otrzymałem wynagrodzenia??
Tak. Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia z tytułu droit de suite w Polsce przedawnia się po 6 latach. Roszczenie o wypłatę wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży powstaje z chwilą zawarcia umowy, na podstawie której np. dom aukcyjny zobowiązuje się do przeniesienia własności egzemplarza utworu na kupującego. ZAiKS wystąpi o zapłatę takiego wynagrodzenia, jeżeli nie zostało wypłacone bezpośrednio twórcy.
11. Co zrobić, jeśli moje dzieło sztuki zostało odsprzedane, a nie otrzymałem wynagrodzenia?
Jeśli twoje dzieło sztuki było przedmiotem zawodowej odsprzedaży, a nie otrzymałeś należnego wynagrodzenia z tytułu droit de suite, poinformuj nas o tym. Sprawdzimy daną transakcję i skontaktujemy się z podmiotem, który dokonał zawodowej odsprzedaży.
12. Co jeśli podmiot zobowiązany nie zapłaci należnego wynagrodzenia z tytułu droit de suite?
W przypadku, gdy podmiot zobowiązany (np. dom aukcyjny lub galeria) nie przekaże należnego wynagrodzenia z tytułu droit de suite, ZAiKS podejmie kroki w celu jego wyegzekwowania.
13. Mam już umowę zawartą z zagraniczną organizacją zbiorowego zarządzania. Czy mogę zawrzeć umowę z ZAiKS-em?
Sprawdź, jakiego terytorium dotyczy zawarta przez ciebie umowa z tą organizacją. Możesz podpisać z ZAiKS-em umowę o zbiorowe zarządzanie ograniczoną terytorialnie – wyłącznie do obszaru Polski. W takim przypadku ZAiKS będzie reprezentować twoje prawa tylko w Polsce i i przekazywać ci zainkasowane wynagrodzenie z tytułu droit de suite.
14. Czy prawo do wynagrodzenia z tytułu droit de suite wygasa po śmierci twórcy?
Nie. Po śmierci twórcy prawo do wynagrodzenia z tytułu zawodowej odsprzedaży dzieł sztuki przysługuje jego spadkobiercom.
Oznacza to, że:
• prawo do wynagrodzenia droit de suite wchodzi w skład spadku i podlega dziedziczeniu,
• uprawnieni spadkobiercy mogą zawrzeć z ZAiKS-em umowę o zbiorowe zarządzanie i otrzymywać wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży dzieł zarówno z rynku polskiego, jak i zagranicznego (za pośrednictwem zagranicznych organizacji, z którymi ZAiKS ma podpisane umowy reprezentacji),
• ZAiKS może reprezentować wielu spadkobierców jednego twórcy, dzieląc wypłaty proporcjonalnie do udziałów określonych w dokumentach spadkowych.
Jeśli jesteś spadkobiercą twórcy i chcesz, aby ZAiKS reprezentował twoje prawa, skontaktuj się z nami – przekażemy ci wzór umowy.
15. Czy muszę samodzielnie śledzić, gdzie i za ile moje dzieło zostało sprzedane?
Nie. Jako twórca (lub spadkobierca) nie masz obowiązku monitorowania rynku. ZAiKS śledzi sprzedaż dzieł sztuki na rynku wtórnym i kontaktuje się z domami aukcyjnymi oraz innymi podmiotami zajmującymi się profesjonalną odsprzedażą dzieł sztuki.
Jeśli jednak posiadasz wiedzę o sprzedaży swojego dzieła – możesz nas o tym poinformować. Dzięki temu proces wypłaty wynagrodzenia będzie szybszy.
16. Kto jest odpowiedzialny za wypłatę wynagrodzenia z tytułu droit de suite?
Za pobieranie i wypłatę wynagrodzenia twórcom i spadkobiercom, którzy zawarli umowę o zbiorowe zarządzanie prawem do wynagrodzenie droit de suite odpowiada ZAiKS – jako organizacja zbiorowego zarządzania działająca na podstawie decyzji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Po otrzymaniu wynagrodzenia od podmiotu zobowiązanego do jego zapłaty, ZAiKS dokonuje jego wypłaty uprawnionemu twórcy lub spadkobiercy.
17. Co muszę zrobić, aby ZAiKS reprezentował mnie jako twórczynię/twórcę lub spadkobierczynię/spadkobiercę i w moim imieniu pobierał należne mi wynagrodzenie?
Aby ZAiKS mógł cię reprezentować musisz:
Jeśli jesteś twórczynią/twórcą:
1. podpisać z ZAiKS-em umowę o zbiorowe zarządzanie prawem do wynagrodzenia z tytułu droit de suite,
2. wypełnić formularz danych osobowych,
3. przedstawić dokument potwierdzający tożsamość (np. dowód osobisty lub paszport).
Jeśli jesteś spadkobierczynią/spadkobiercą twórcy:
1. przedstawić dokument potwierdzający nabycie praw do spadku (postanowienie sądu o stwierdzeniu nabyciu spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony przez notariusza),
2. wypełnić formularz danych osobowych spadkobiercy,
3. przedstawić dokument potwierdzający tożsamość (np. dowód osobisty lub paszport).
18. Czy muszę zarejestrować swoje prace w systemie, aby korzystać z prawa do wynagrodzenia z tytułu droit de suite?
Nie jest wymagana żadna wcześniejsza rejestracja dzieł, aby otrzymać wynagrodzenie.
19. Czy mogę zrzec się prawa do wynagrodzenia z tytułu droit de suite albo je sprzedać?
Nie. Prawo do wynagrodzenia z tytułu dalszej odsprzedaży dzieł sztuki jest niezbywalne – oznacza to, że nie można się go zrzec, sprzedać ani przenieść na inną osobę (poza dziedziczeniem).
Jest to prawo ustawowe, które automatycznie przysługuje twórczyni/twórcy oraz – po jego śmierci – jego spadkobiercom przez 70 lat.
20. Kiedy otrzymam należne mi wynagrodzenie z tytułu droit de suite?
Po zarejestrowaniu odsprzedaży dzieła i zainkasowaniu środków od zobowiązanego podmiotu, ZAiKS wypłaca całe wynagrodzenie, pomniejszone jedynie o koszty jego pozyskania, tj. koszty związane z inkasem wynagrodzeń i ich podziałem (tzw. „koszty inkasa”). Wypłaty z tytułu droit de suite na twoje konto realizowane są raz w miesiącu.
21. Czy po podpisaniu umowy z ZAiKS-em mogę od razu oczekiwać wypłaty wynagrodzenia z tytułu droit de suite?
Nie od razu. Zawarcie umowy z ZAiKS-em to pierwszy krok – dzięki niemu możemy reprezentować cię wobec galerii, domów aukcyjnych i innych zawodowych pośredników. Proces pozyskiwania wynagrodzeń dopiero wtedy się zaczyna.
Po zawarciu umowy ZAiKS:
• analizuje katalogi aukcyjne, raporty i dostępne dane rynkowe,
• występuje w twoim imieniu do galerii i domów aukcyjnych o przekazanie informacji o dokonanych odsprzedażach.
Co to oznacza dla ciebie?
• Zobowiązujemy się aktywnie działać w twoim imieniu.
• Jeśli ustalimy, że sprzedano twoje dzieła w warunkach objętych prawem – wystąpimy o zapłatę, a ty otrzymasz wynagrodzenie.
• Będziesz informowany o postępach, a jeśli będzie taka potrzeba – poprosimy cię o dodatkowe informacje.
DLA SPADKOBIERCZYŃ I SPADKOBIERCÓW
1. Czy jako spadkobierca twórcy mogę otrzymywać wynagrodzenie z tytułu droit de suite?
Tak. Jeśli jesteś spadkobiercą twórcy, możesz zawrzeć z ZAiKS-em umowę o zbiorowe zarządzanie i otrzymywać należne wynagrodzenia z tytułu droit de suite. Prawo do wynagrodzenia za zawodową odsprzedaż dzieł sztuki na rynku wtórnym przysługuje również spadkobiercom twórcy przez 70 lat od jego śmierci. Po zawarciu umowy ZAiKS będzie monitorował sprzedaż dzieł sztuki, pozyskiwał dane od domów aukcyjnych oraz innych profesjonalnych podmiotów zajmujących się odsprzedażą dzieł sztuki, a następnie przekazywał zainkasowane wynagrodzenie spadkobiercom.
2. Jakie dokumenty muszę przedstawić jako spadkobierca twórcy?
Aby zawrzeć umowę o zbiorowe zarządzanie i otrzymywać wynagrodzenia z tytułu droit de suite, za pośrednictwem ZAiKS-u, spadkobierca powinien przedstawić następujące dokumenty:
1. postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia
2. dokument tożsamości spadkobiercy,
3. formularz danych osobowych spadkobiercy (adres e-mail, numer telefonu, adres korespondencyjny),
4. w przypadku kilku spadkobierców – informacje o ustalonym podziale udziałów, jeśli zostały formalnie określone.
Dodatkowo spadkobiercy twórcy mogą upoważnić jedną osobę ze swojego grona – pełnomocnika spadkobiercy do podejmowania wobec ZAiKS-u określonych czynności, w tym związanych z powierzeniem do zbiorowego zarządzania prawa do wynagrodzenia z tytułu zawodowo dokonywanej odsprzedaży oryginalnych egzemplarzy utworów plastycznych lub fotograficznych.
Dokumenty te są niezbędne do weryfikacji uprawnień oraz dokonania ewentualnych wypłat zgodnie z udziałami przysługującymi poszczególnym spadkobiercom.
3. Jak jest rozliczane wynagrodzenie z tytułu droit de suite w przypadku kilku spadkobierców?
Wynagrodzenie z tytułu droit de suite wypłacane jest zgodnie z ustalonymi udziałami poszczególnych spadkobierców.
4. Czy jako spadkobierca mam możliwość poinformowania ZAiKS-u o odsprzedaży dzieł sztuki?
Tak. Jeśli posiadasz informacje o sprzedaży – możesz przekazać ją ZAiKS-owi. Wystarczy, że wypełnisz formularz zgłoszeniowy dostępny na naszej stronie internetowej. Należy w nim podać podstawowe dane dotyczące transakcji.
5. Jestem spadkobiercą i mam podpisaną umowę z zagraniczną organizacją zbiorowego zarządzania. Czy mogę powierzyć ZAiKS-owi prawo do pobierania wynagrodzenia z tytułu droit de suite?
Tak – to możliwe. ZAiKS może reprezentować twoje prawa w tym zakresie i dbać o wypłatę należnych wynagrodzeń z tytułu droit de suite. Jeśli dzieła twórczyni/twórcy są sprzedawane w Polsce, warto powierzyć ZAiKS-owi reprezentację – dzięki temu możliwa jest szybsza obsługa wypłat bez potrzeby korzystania z pośrednictwa zagranicznej organizacji.
Co należy zrobić?
Sprawdź, jakiego terytorium dotyczy zawarta umowa z tą organizacją. Możesz podpisać z ZAiKS-em umowę o zbiorowe zarządzanie ograniczoną terytorialnie – wyłącznie do obszaru Polski. W takim przypadku ZAiKS będzie reprezentował twoje prawa w Polsce i przekazywał zainkasowane na twoją rzecz wynagrodzenie z tytułu droit de suite.