Andrzej Wajda

Reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, scenograf.

Urodził się 6 marca 1926 roku w Suwałkach, w rodzinie Jakuba i Anieli Wajdów. Jego ojciec był zawodowym wojskowym. Podczas kampanii wrześniowej został wzięty do niewoli radzieckiej i zginął w Charkowie jako ofiara zbrodni katyńskiej.

W czasie II wojny światowej mieszkał w Radomiu, gdzie pobierał nauki na tajnych kompletach. Po wojnie, w latach 1946–1949, studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, następnie reżyserię w Szkole Filmowej w Łodzi, gdzie w 1960 roku uzyskał dyplom. Pierwszym samodzielnym filmem Wajdy było Pokolenie nakręcone w 1954 roku na podstawie powieści Bohdana Czeszki. Dwa lata później wyreżyserował Kanał, a w roku 1958 Popiół i diament, który zdobył liczne nagrody polskie i zagraniczne, m.in. Nagrodę Międzynarodowej Federacji Krytyki Filmowej. W 1959 roku nakręcił swój pierwszy kolorowy film – Lotną. W 1973 roku zrealizował Wesele według dramatu Stanisława Wyspiańskiego. W następnych latach powstawały kolejne wielkie filmy, m.in. Ziemia obiecana, Człowiek z marmuru, Panny z Wilka, Kronika wypadków miłosnych, Panna Nikt, Katyń. Ostatnim filmem w dorobku Wajdy są Powidoki, których premiery reżyser nie doczekał.

Był jednym z najważniejszych przedstawicieli polskiej szkoły filmowej, w ciągu 60 lat stworzył czterdzieści filmów. W latach 1972–1983 był kierownikiem Zespołu Filmowego „X”, a od 1978 do 1983 roku prezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Przewodniczył też Polskiej Federacji DKF. Był dyrektorem artystycznym Teatru Powszechnego w Warszawie. W 1994 roku z inicjatywy reżysera powstało w Krakowie Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”. W 2002 roku założył Mistrzowską Szkołę Reżyserii Andrzeja Wajdy. Był senatorem I kadencji w latach 1989–1991.

W 2000 otrzymał Oscara za całokształt twórczości. Był doktorem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu Łódzkiego, Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie i Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi.

Od 1994 roku był członkiem francuskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 2005 został odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Zmarł 9 października 2016. Urna z jego prochami została złożona na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.

Od 1958 roku członek ZAiKS-u. Od 1993 roku członek honorowy.